Hoe kom je van vapeverslaving af? 'Het is anders dan stoppen met roken'

Een 'gezond alternatief' voor tabak: met die belofte werd de e-sigaret in 2006 in Europa geïntroduceerd. Van die illusie is, iets meer dan twintig jaar na de uitvinding door de Chinese apotheker Hon Lik, weinig over. Vele onderzoeken, waaronder een groot onderzoek van RTL Nieuws, hebben aangetoond dat de moderne vapes bomvol zitten met nicotine, giftige metalen en kankerverwekkende stoffen.

'Ultraverslavend'

Artsen waarschuwen inmiddels al jaren voor de risico's van elektronische sigaretten. Zo stelde hoogleraar geneeskunde Marcel Levi (Universiteit van Amsterdam) eerder aan tafel bij de talkshow Renze dat 'in sommige vapes 200 keer zoveel nicotine zit als in gewone sigaretten'. "Dat maakt het ook ultraverslavend", zei Levi, "dus het is ook heel moeilijk om ermee te stoppen."

In deze video zie je meer over ons onderzoek van vorig jaar. Een laboratorium toonde aan dat er onder andere lood, formaldehyde, nikkel, aceton en veel te grote hoeveelheden nicotine in de vapes zaten:

Volgens tabaksexpert Esther Croes van het Trimbos-instituut is stoppen met vapen iets anders dan stoppen met roken. "Stoppen met roken is goed onderzocht. Er zijn bewezen methodes voor. Bij vapen is dat anders. De methodes die voor het roken gelden, kun je niet een-op-een overnemen voor vapen."

Twee typen vapers

Croes wijst erop dat er binnen de 'vapers' twee verschillende doelgroepen zijn: volwassenen die eerder tabak rookten en later overstapten naar de e-sigaret, en jongere mensen die zijn begonnen met vapen. "Voor beide groepen zoeken we nog naar de juiste aanpak om ze te helpen bij het stoppen. We onderzoeken wat ze nodig hebben."

Hoe 'gewoon' het onder jongeren is om te vapen, bleek uit een onderzoek in mei van dit jaar van RTL Nieuws: één op de acht ouders van kinderen in groep 6 tot 8 gaf aan dat hun kind weleens heeft gevapet. Bij middelbare scholieren ging het zelf om één op de vier kinderen. In het geval van mbo-scholieren was het zelfs vier op tien kinderen.

Volgens Croes en het Trimbos-instituut realiseren veel jongeren zich niet hoe verslavend vapen kan zijn. "Dat merken ze vaak pas wanneer ze een dag of twee geen vape gebruiken", legt Croes uit. "Soms daag ik ze uit om zo'n korte challenge te doen. Meestal zeggen ze eerst: 'Makkie!' Maar al snel merken ze dat het toch behoorlijk lastig is. Het is belangrijk dat ze zich realiseren dat het om een echte verslaving gaat en dat stoppen inspanning vraagt."

Kies je motivatie

Het inzicht krijgen dat vapen een echte verslaving is, is pas de eerste stap. Weten hoe je de verslaving doorbreekt, is heel iets anders. "Daarom is het goed om een concreet plan te maken: waarom wil ik stoppen? Voor mijn gezondheid, voor mijn portemonnee, omdat ik niet wil stinken, of omdat ik niet door de industrie gemanipuleerd wil worden? Kies iets dat je motiveert", zegt Croes.

Stap twee: bedenk een plan B voor de moeilijke momenten. Wat doe je als je lichaam om nicotine begint te vragen? "Een pepermuntje eten, naar je favoriete muziek luisteren, even naar buiten lopen – iets om de korte periode van verleiding te overbruggen. Die trek, die 'craving', duurt vaak een minuut of twee. Als je geen plan hebt, is de verleiding te groot om toch een trekje te nemen."

Om niet onder de sociale druk te bezwijken kun je volgens de expert afspraken maken met vrienden of klasgenoten. "Vraag of ze samen met jou willen stoppen, of spreek af dat ze in jouw buurt niet vapen. Zo houd je het samen makkelijker vol."

Vandaag begint Stoptober, de nationale actiemaand waarin veel Nederlanders proberen te stoppen met roken. Volgens een woordvoerder van het Longfonds melden zich jaarlijks 'ruim 50.000 deelnemers' aan die de app downloaden. Het werkelijke aantal deelnemers ligt volgens haar veel hoger, 'want er zijn natuurlijk heel veel mensen die zonder de app meedoen'.

Croes noemt Stoptober een goed initiatief dat kan helpen bij het afrekenen met de verslaving. "Stoptober duurt 28 dagen. Het gaat niet per se om 'voor altijd stoppen' vanaf dag één. Dat maakt het minder definitief. Maar vaak willen deelnemers na die vier weken helemaal niet meer beginnen. Het mooie is bovendien dat je het niet alleen doet: veel Nederlanders doen tegelijk mee, waardoor je elkaar steunt."

Als laatste tip geeft Croes nog mee dat er ook coaches zijn die mensen kunnen begeleiden. "Zij zijn opgeleid om je te begeleiden en je door de moeilijke momenten heen te helpen."

'Jongeren gemotiveerder dan volwassenen'

Steeds meer mensen weten de weg naar zulke coaches te vinden, weet behandelaar Lillian Goossen van WeQuit. "We zien het aantal vapers dat om hulp vraagt enorm stijgen", zegt ze.

In de afgelopen vier jaar zag Goossen het aantal hulpvragen om te stoppen met roken of vapen verviervoudigen. "Deze week starten 500 deelnemers hun traject."

Ze zegt 'alleen al dit jaar' 180 jongeren tussen de 12 en 16 jaar te hebben begeleid. "89 procent van hen stopte met vapen na het traject. Dat hoge succespercentage komt doordat vooral jongeren heel erg therapietrouw zijn. Als ze zichzelf aanmelden en aangeven te willen stoppen, dan zijn ze vaak gemotiveerder dan volwassenen."

Bijkomend voordeel voor afkickende vapers: de zorgverzekeraar dekt de kosten voor de behandeling vanuit de basisverzekering. Dat heeft geen gevolgen voor het eigen risico.

"Als mensen zich aanmelden via de website, ontwikkelen we een persoonlijk stopplan. Na een online intakegesprek kunnen mensen vaak nog dezelfde week starten."

Sociale groepsdruk

Goossen erkent, net als Croes, dat de behandeling van vapers nog gepaard gaat met experimenteren en 'pionieren'. "Soms melden jongeren van 12 jaar zich aan voor hulp. We hebben voor hen een speciale behandeling ontwikkeld, al klopt het dat er naar deze groep nog weinig wetenschappelijk onderzoek is gedaan."

WeQuit schenkt veel aandacht aan het achterhalen van 'triggers' bij jongeren, zegt Goossen. "Die zijn anders dan bij volwassenen, die al tientallen jaren roken. Jongeren roken nog maar kort. Maar waarom?" Een deel van het antwoord geeft ze zelf: "We besteden ook veel aandacht aan sociale groepsdruk. Omdat jongeren vaak vapen om erbij te horen. We proberen ze bij te brengen hoe ze 'nee' kunnen zeggen zonder zich buitengesloten te voelen."

In deze video legt een longarts uit hoe je snel ziek kunt worden door vapen: