Levenslang voor El Chapo, maar drugshandel bloeit: 'Geleerd van zijn fouten'
El Chapo, ooit de meestgezochte drugscrimineel ter wereld, is vandaag veroordeeld tot een meer dan levenslange gevangenisstraf. Hij mag dan in de cel zitten, de Mexicaanse drugshandel bloeit. Het Sinaloa-kartel dat hij leidde, is nog steeds het grootste – maar opereert nu ondergronds. "Ze hebben geleerd van de fouten van El Chapo."
El Chapo stond jarenlang bovenaan de Amerikaanse opsporingslijst. Hij smokkelde drugs via zeehavens, tunnels, vrachtwagens, vliegtuigen en mensen. Joaquín Guzmán, zoals hij echt heet, kocht politici om en liet tegenstanders koelbloedig omleggen. Hij werd beroemd en berucht door zijn Sinaloa-kartel te transformeren tot een wereldwijde operatie.
Onzichtbaar geworden
Datzelfde kartel doet het prima zonder El Chapo aan het roer. "Het blijft het allergrootste", zegt Ernesto Rodriguez Amari. De Belgische journalist sprak vorig jaar één van de zoons van El Chapo, Ivan Archivaldo Guzmán. "Onder leiding van de nieuwe generatie is het Sinaloa-kartel onzichtbaar geworden. Ze hebben geleerd niet dezelfde fouten te maken als hun vader."
Reindert Dhondt, aan de Universiteit Utrecht gespecialiseerd in Mexicaanse cultuur, beaamt dat: "De mensen die nu aan het hoofd staan, houden een laag profiel. Ze zijn ook veel intelligenter. De achilleshiel van El Chapo was dat hij actief meedeed aan zijn eigen mythevorming. Hij ging op zoek naar artiesten die liedjes over hem wilde schrijven of zijn leven wilde verfilmen. Dat narcisme heeft El Chapo de das omgedaan."
Geoliede machine
Het proces van El Chapo biedt een interessante kijk in hoe dit soort kartels te werk gaan, zegt Dhondt. "Het is een geoliede machine met ontzettend veel vertakkingen. De Amerikaanse overheid probeert drugssmokkel tegen te gaan op de grens met Mexico, maar verreweg de meeste drugs komen binnen via zeehavens en legale doorgangswegen. Het bouwen van een grensmuur heeft daarom weinig zin."
De Belgische journalist Amari zegt dat het Sinaloa-kartel actief is in meer dan vijftig landen, waaronder Nederland. "Het is net een multinational. Ook in de VS zijn er kartelbazen. Hen is het gelukt onzichtbaar te blijven. In Mexico gaan drugshandel en corrupte politici hand in hand. Wie niet meewerkt, kan rekenen op vergelding."
Beide experts geloven dat de problematiek niet alleen bij Mexico ligt. Dhondt: "In Europa en in de VS is er een enorme afzetmarkt. Drugsdealers blijven actief zolang de vraag naar drugs blijft bestaan, dus zolang het niet wordt gedecriminaliseerd of gelegaliseerd. Met al het menselijk leed van dien."
Leed steeds schrijnender
Dat menselijk leed wordt alsmaar schrijnender. Het aantal moordzaken in Mexico, 33.000, was vorig jaar hoger dan ooit tevoren. "Er zijn nu eenmaal weinig alternatieven voor drugscriminaliteit", zegt Dhondt. "Dat is het allergrootste probleem. Er is nauwelijks uitzicht op een vaste baan en het snelle geld spreekt ontzettend tot de verbeelding. Drugsdealers scheppen ook op social media op met dure kleding en chique auto's. Jongeren zien het geweld niet langer als iets uitzonderlijks, maar als onderdeel van de dagelijkse realiteit."
Journalist Amari is positief gestemd. "Ik geloof in de sterkte van de mens. Er zijn politici in Mexico die de moed hebben burgers te betrekken in de besluitvorming. Zij winnen het vertrouwen van het publiek. Zolang er genoeg van dat soort mensen opstaan, die transparant en coherent besturen, geeft dat een sterk signaal aan de corrupte politici en kartelbazen."