Woede in Zuid-Europa om Nederlandse opstelling: 'Schnapps und Frauen vers in geheugen'

Het zuiden vangt momenteel zeer zware klappen van het coronavirus. Italië en Spanje worden het hardst geraakt. Om de verspreiding van het virus in te dammen liggen grote delen van de economie stil, meer nog dan in Nederland.

Om de economie op gang te houden zijn er gigantische steunprogramma's nodig, en die moeten ergens van betaald worden. De Italiaanse premier Giuseppe Conte, Fransman Emmanuel Macron en Spanjaard Pedro Sánchez willen, net als nog zes Europese landen, het Europees Stabiliteitsmechanisme daarvoor gebruiken.

Meer sparen

Dat is een fonds van 410 miljard euro dat kan worden gebruikt als de economische stabiliteit binnen de EU in het gedrang komt. Volgens de zuidelijke landen is dit bij uitstek het moment om de knip te trekken.

Het alternatief is volgens hen coronabonds, waarbij de Europese Unie obligaties uitgeeft (dus geld leent) waar alle landen dan van moeten profiteren, maar vooral de landen die het economisch al niet breed hadden.

De keerzijde is dat dus ook alle landen het risico delen. Dat is voor armere landen goed nieuws, maar voor landen als Nederland, die helemaal geen Europese obligaties nodig hebben, is dat helemaal niet aantrekkelijk.

Nederland is een van de landen die het aanwenden van het geld uit het ESM tegenhoudt. "We weten niet wat er allemaal nog op ons afkomt, en daarom is het verstandig dit wapen achter de hand te houden, en het fonds te gebruiken waarvoor het bedoeld is", zei minister Hoekstra. 

Te vroeg voor noodfonds

Nederland vindt het te vroeg om het noodfonds in te zetten. En de coronabonds ziet Nederland ook niet zitten: men is bang dat het noorden uiteindelijk op moet draaien voor het geldgebrek in het zuiden.

Minister Wopke Hoekstra hintte er al meerdere malen op dat de zuidelijke landen in de afgelopen jaren maar meer hadden moeten sparen. Eerder deze week pleitte Hoekstra in een overleg met Europese ministers van Financiën ervoor dat de Europese Commisse een onderzoek in zou stellen naar de vraag waarom zuidelijke lidstaten geen ruimte op de begroting hebben om nu flink geld uit te geven.

'Schnapps und Frauen'

De houding zorgt voor woede in het zuiden van Europa. Landen als Spanje en Portugal hebben de afgelopen jaren juist hard gewerkt om de overheidsfinancien op orde te krijgen en de economie te laten draaien. "Spanje kijkt vanuit lockdown naar Europa", zegt correspondent Alex Tieleman. "Zij verwachten dat als de nood aan de man is, Europa helpt."

Dat de noordelijke landen, met Hoekstra als een van de meest vocale leiders, een beslissing over het ESM nu twee weken voor zich uit schuiven, valt dan ook niet lekker. "Ze hebben hier slechte herinneringen aan Nederlanders in crisissituaties. De uitspraken van Jeroen Dijsselbloem, dat het zuiden het geld uitgaf aan 'schnapps und frauen', zitten nog vers in het geheugen."

Domineesvingertje van botte hork

"Het is de eeuwenoude tegenstelling tussen noord en zuid", verzucht Frankrijk-correspondent Stefan de Vries. "De Nederlanders vinden dat ze het erg goed hebben gedaan en wijzen met het domineesvingertje. Terwijl er gewoon een cultuurverschil is, en als je geen moeite doet dat te begrijpen, komen we niet verder", zegt De Vries.

"Je kan wel vinden dat de zuidelijke landen de kasboekjes niet genoeg op orde hebben, maar je kan niet zeggen dat ze niets hebben gedaan. Er zijn grote offers geleverd", zegt De Vries. "In deze crisis wordt het zuiden veel harder geraakt. Je kan je als Nederlandse minister van Financiën nu echt niet permitteren om je te gedragen als botte hork."

In Nederland ziet men de EU als economisch project, terwijl het voor bijvoorbeeld de Fransen veel politieker is, zegt De Vries. "Als je dat van elkaar begrijpt, en dus ook begrijpt dat de verwachtingen verschillen, dan kan je nog iets bereiken samen. Nu gaan we elkaar uitschelden."

Streng beleid

"NL en Duitsland hebben de afgelopen jaren een streng bezuinigingsbeleid gevoerd", zegt correspondent Jeroen Akkermans. De rijke, zuinige landen kunnen nu dus veel uitgeven, maar dat komt wel met een prijs. "De eurozone is er niet bij gebaat als Italië instort", zegt hij.

Houding gaat schuiven

De opstellingen zullen nog wel gaan schuiven, denkt Akkermans. De correspondent in Duitsland ziet de wederzijdse snauwen als onderdeel van het spel dat wordt gespeeld. "Heel lang mochten er geen nieuwe schulden gemaakt worden. 'Die schwarzen null' was heilig. Dat is in een week tijd ook losgelaten", licht hij toe. Duitsland gaat liefst 156 miljard euro lenen om de ergste nood te lenigen en zo de motor van Europa voorlopig draaiende te houden.

"Duitsland en Nederland weten ook wel dat je grote middelen nodig hebt om de situatie onder controle te krijgen", stelt Akkermans. "Je wilt niet dat de economie stilvalt, dus uiteindelijk zullen de landen gaan bewegen. Maar Nederland wil zijn punt maken, en de zuidelijke landen doen dat nu ook." 

Daar is Stefan de Vries het mee eens. "Het is bühnepolitiek. Uiteindelijk komt er toch een programma, dat is onvermijdelijk in een situatie als deze. In de weg naar de onvermijdelijkheid, maak je wel dingen stuk en beledig je mensen. Dat moddergooien zou niet nodig moeten zijn", zegt hij.

Met de twee weken uitstel is nu tijd gewonnen. Tijd die gebruikt zal worden om met een tegenvoorstel te komen. Want hoewel premier Rutte op een persconferentie net nog zei 'niet alleen te staan' in hoe ze naar de maatregelen kijken, pleit inmiddels ook Klaas Knot, president van De Nederlandsche Bank (DNB), voor een Europese crisisaanpak als ondersteuning van de ECB-maatregelen.