Hongkong zet beloning op hoofd activisten, ook zorgen in Nederland

Hongkong is een 'speciale administratieve regio' van China. Tot 1997 was de stad een Britse kolonie. 26 jaar geleden werd Hongkong overgedragen aan China. Daarbij werd de afspraak gemaakt dat Hongkong vijftig jaar lang zijn eigen wetten, politieke vrijheden en rechtspraak zou mogen behouden. Maar sinds 2019 gaan de vrijheden van Hongkongers juist hard achteruit.

De acht Hongkongers tegen wie een arrestatiebevel uitstaat zijn activisten, voormalige politici, een rechter, een rechtsgeleerde, een vakbondsman en een online commentator. Ze worden beschuldigd van schendingen van de nationale veiligheid, waaronder buitenlandse samenzwering. Er wordt acht keer een miljoen Hongkong dollar wordt uitgeloofd voor informatie die kan leiden tot hun arrestatie. Dat is zo'n 115.000 euro per persoon.

 

Ook Hongkongers die woonachtig zijn in Nederland volgen de ontwikkelingen. Zoals mevrouw Cheung. Zij woont ruim een jaar in Nederland. Om veiligheidsredenen gebruiken we haar voornaam niet. De ontwikkelingen verbazen haar niet. "Het was gewoon een kwestie van tijd."

Voorzichtig met mening

"We hebben al geen vrijheid van meningsuiting of pers meer, maar wat er nu gebeurt, vind ik een beetje krankzinnig", vertelt ze. "Dat de politie de activisten vraagt om terug te komen naar Hongkong om zich over te geven, slaat nergens op." 

Het beïnvloedt haar leven, ook nu ze in Nederland woont. "Ik maak me zorgen over wat ik online plaats en waar ik over praat op WhatsApp."

De arrestatiebevelen leverde de leider van Hongkong, John Lee, internationaal kritiek op, maar daar lijkt hij zich weinig van aan te trekken. "De enige manier om een einde te maken aan het lot als onderduiker die levenslang zal worden achtervolgd, is door zich zover te geven", zegt hij dinsdag over de acht gezochte Hongkongers. "Ze zullen in constante angst leven om gearresteerd te worden."

Dat Hongkong nu ook dissidenten in het buitenland achterna zit, past in een ontwikkeling die we al langer zien in de Chinese regio, zegt China-deskundige Frans Paul van der Putten. "Hongkong was een relatief veilige ruimte voor mensen met politieke ideeën die afwijken van die van de Chinese overheid. Maar dat is de afgelopen jaren geleidelijk verminderd. Zeker na het invoeren van de nationale veiligheidswet."

Verschil van dag en nacht

Die wet werd in 2020 ingevoerd na een grote protestbeweging in Hongkong in 2019. "Het houdt in principe in dat iedereen die de nationale veiligheid bedreigt hele zware straffen kan krijgen", zegt China-correspondent Roland Smid. "Maar die wet is wel is heel breed en vaag. Van die vaagheid wordt maximaal gebruikgemaakt: het is een trucje om achter kritische figuren aan te gaan."

Je kunt dan ook spreken van een Hongkong voor en een Hongkong na de nationale veiligheidswet, zegt Smid. "Het verschil is echt dag en nacht. Voorafgaand aan die wet kon je je daar kritisch uiten over de regering en de protesten van 1989 herdenken. Daar was op het Chinese vasteland nooit sprake van en nu is dat in Hongkong ook verboden." 

Het zorgde ervoor dat veel Hongkongers naar het buitenland vertrokken. Zo ook Nathan Law, een prominente activist. Ook voor zijn arrestatie is deze week een premie uitgeloofd. "Twee jaar geleden heeft hij nog een boek gepubliceerd over de relatie tussen China en Hongkong, en hij spreekt en schrijft nog steeds over zaken die voor China politiek gevoelig liggen", zegt Van der Putten. 

Smid: "Hij heeft na het invoeren van de nationale veiligheidswet meteen besloten om te vertrekken. Een aantal van zijn vrienden en collega's deden dat niet, en zitten nu vast."

Hongkongers in Nederland

Een vertegenwoordiger van de activistische organisatie Netherlands for Hongkong denkt dat meer mensen uit Hongkong die nu in Nederland wonen voorzichtiger zullen zijn met wat ze zeggen of doen. "Sommige mensen zullen zelfs oppassen met het liken van een bericht op Facebook." Volgens de vertegenwoordiger is dat al zo sinds de landelijke veiligheidswet er is.  "Maar wat er nu gebeurt, maakt het alleen maar erger." 

Ook al werden sommige activisten al in de gaten gehouden vanuit Hongkong, dit is anders, voegt hij eraan toe. "Dit is iets veel concreter, er is een officiële premie op mensen. Het gaat echt niet alleen om deze acht mensen. Want acht kunnen er in de toekomst ook twintig worden. Of dertig."

Toch is de 'jacht' op de acht activisten vooral bedoeld als waarschuwing, denken Van der Putten en Smid. "De overheid van Hongkong signaleert aan het volk voorzichtig te zijn. Ook als je in het buitenland woont", zegt Van der Putten.

Imagoschade

Naast de waarschuwende functie passen de ontwikkelingen ook in de bredere Chinese context, legt Van der Putten uit. "Ten eerste is de Chinese overheid is best gevoelig voor imagokwesties. Ze willen imagoschade beperken waar dat kan."

"Verder heeft het land een historie van politieke opponenten in het buitenland die daar activiteiten ondernemen die ondermijnend kunnen zijn voor de overheid. Denk maar aan Sun Yat-sen, de eerste president van China, de 'vader van het vaderland'. Hij droeg aan het begin van de vorige eeuw als dissident in het buitenland bij aan een revolutie."

Wat het effect van de arrestatiebevelen en beloofde beloningen zal zijn, moet nog blijken. De gezochte activisten wonen in landen als de VS, Groot-Brittannië, Canada en Australië. "Dat zijn allemaal in landen die deze mensen zeker niet uit zullen leveren naar China", zegt Smid.

Dat blijkt ook uit de reacties vanuit die landen. De premier van Australië noemt het 'onacceptabel'. De Britse minister van Buitenlandse Zaken heeft laten weten geen 'pogingen tot intimidatie van China van individuen in het Verenigd Koninkrijk te tolereren'. Ook de VS veroordeelt de stap. Het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken heeft opgeroepen de premie in te trekken en de soevereiniteit van andere landen te respecteren.