Milei is pas net aan de macht, maar nu staat Argentinië al op z'n kop
Argentinië maakt zich op voor grote stakingen. Het wordt de lakmoesproef voor de kersverse president Javier Milei, ook wel de 'Argentijnse Trump' genoemd, die grootse plannen heeft om het land snel naar zijn hand te zetten.
De grootste vakbonden in Argentinië, waaronder de machtige CGT, roepen vandaag op massaal de straat op te gaan. Zij willen korte metten maken met ingrijpende economische en sociale hervormingen die de ultraliberale en rechtsradicale president Javier Milei wil doorvoeren. Zo wil hij veel rechten van arbeiders inperken en demonstranten laten opdraaien voor de kosten van de beveiliging.
Deze drastische wetsvoorstellen zijn tegen het zere been van de vakbonden. "Vakbonden zijn bang dat arbeiders hun rechten verliezen", zegt Latijns-Amerika-redacteur Thomas van den Elshout. "Zo wordt bijvoorbeeld ook de proeftijd van een werknemer verlengd van drie naar acht maanden. Dat betekent dus gewoon dat je mensen voor acht maanden kunt aannemen en dan weer uitzwaait. Ook krijgen medewerkers die ontslagen worden een lagere vergoeding. En Milei wil het zwangerschapsverlof inkorten."
De betreffende vakbonden zeggen dat ze twaalf miljoen mensen vertegenwoordigen. "Als zij staken, kan dat een groot deel van het land lamleggen", zegt Van den Elshout. "De kans is groot dat ook andere ontevreden mensen zich aansluiten. Heel veel Argentijnen vrezen voor hun sociale zekerheid, die toch al heel zwak was de afgelopen jaren. Als al die mensen zich aansluiten, kan het zomaar groot worden."
'Tot op het bot verdeeld'
Het wordt vandaag een lakmoesproef voor de strijd tussen straat en staat, zegt Latijns-Amerika-kenner Michel Baud. "Het land is tot op het bot verdeeld. Je bent peronist of je bent anti-peronist, dat is de traditionele verdeling in het land. Vakbonden zijn heel sterk verbonden met het peronisme, dat van oudsher een grote rol van de staat in de economie voorstond. Door Milei is er een ander geluid bijgekomen. Hij is voorstander van privatisering en tegen een te grote zeggenschap van de politiek."
Het peronisme is vormgegeven door de populistische president Juan Perón, die in 1943 aan de macht kwam door een staatsgreep. Hij deed veel voor de arbeiders: zo verhoogde hij hun lonen en verankerde hij de rechten van werknemers. Maar zijn bewind was ook corrupt en autoritair.
De linkse peronisten zijn in de afgelopen 20 jaar 16 jaar aan de macht geweest. "Iedereen ziet dat het peronistische beleid heeft geleid tot een economische crisis. De meeste Argentijnen zien in dat er iets moet veranderen", zegt Baud. "Een grote groep hoopt dat een daadkrachtige rechtse president die alles anders wil doen die verandering kan brengen, dat hij met een kettingzaag door de door corruptie gedomineerde politiek kan gaan."
Shocktherapie
Politieke nieuwkomer Milei was een opvallende verschijning tijdens de verkiezingen vorig jaar. Hij voerde campagne met een kettingzaag in de hand, om te laten zien dat hij als president radicaal in overheidsuitgaven gaat snijden. "Het doel is de wederopbouw van ons land, om de vrijheid en autonomie terug te geven aan individuen", zo verklaarde hij. "Om te beginnen met het afbouwen van de enorme hoeveelheid regelgeving die de economische groei in ons land heeft tegengehouden, belemmerd en verhinderd." Hij wist in de tweede ronde van de verkiezingen 56 procent van de kiezers achter zich te krijgen.
Met de 'shocktherapie' die Milei wil doorvoeren, hoopt hij de economie uit het slop te trekken en te stabiliseren. De Argentijnse economie staat er namelijk beroerd voor en zit al langer in een zeer dalende trend. "Het land is zo goed als failliet", zegt Van den Elshout. "Decennialang financieel wanbeleid, van zowel links als rechts, heeft daartoe geleid." Zijn omvangrijke omnibuswet, de enorme bundeling van maatregelen die Milei wil doorvoeren, moet een boost geven aan de Argentijnse economie.
"De omnibuswet heeft betrekking op allerlei facetten van de maatschappij", zegt Van den Elshout. "Zo staan er dingen in over vaste exporttarieven, zodat er meer handel kan worden gedreven in het buitenland. Ook wil hij zo ongeveer elke subsidie in het land afschaffen, en de overheid wordt enorm ingekrompen. Het idee is dat met zoveel maatregelen tegelijk, de economie een fikse impuls krijgt. Of dat ook goed uitpakt, moeten we natuurlijk nog maar zien."
200 procent inflatie
De shocktherapie zorgt ook voor veel onrust in het land. Miljoenen Argentijnen zijn bang dat ze de hervormingen hard in hun portemonnee zullen voelen. Argentinië kampt al jaren met hyperinflatie, dit jaar zelfs tot boven de 200 procent. Ook leven twee op de vijf Argentijnen in armoede. In lijn met Mileis shocktherapie wilde hij afgelopen jaar de waarde van de peso halveren. Op deze manier wordt het voor Argentijnen duurder om producten te importeren, maar wordt de export juist gestimuleerd. Dat zou de inflatie moeten beteugelen, is het idee. Critici vrezen dat deze methode op korte termijn de inflatie alleen maar verder de lucht in zal laten schieten.
Trumpiaans
Milei blies hoog van de toren in zijn campagne. Met harde woorden wil hij het land op sleeptouw nemen. Niet voor niets wordt Mileis stijl van regeren vergeleken met de Amerikaanse oud-president Donald Trump. "Hij heeft een ontzettend felle en zelfs schreeuwerige campagne gevoerd, met radicale voorstellen", zegt Van den Elshout.
Door snel te handelen hoopt hij zijn woorden waar te kunnen maken. Van den Elshout: "De regering-Milei denkt dat de stagnerende economie nog even doorgaat, ook met de nieuwe maatregelen. Over een aantal maanden hoopt ze dan een kantelpunt te bereiken, zodat de stijging zal inzetten. Maar aangezien het dus even duurt om deze ellende om te draaien - als dat al lukt - kun je maar beter zo snel mogelijk beginnen."
Er klinkt ook kritiek dat Mileis beleid belangrijke instituties in Argentinië zal verzwakken en de rechtsstaat uitholt. Tijdens zijn campagne zei hij dat hij een aantal publieke diensten wil afschaffen en dat de helft van alle ministeries moet verdwijnen, waaronder de ministeries van onderwijs, gezondheid en milieu. Ook probeert hij via meerdere nooddiscreten het parlement te omzeilen, waar zijn partij Libertad Avanza geen meerderheid heeft.
Het is uniek dat een Argentijnse president al zo kort na het aantreden zo’n grote staking voor z’n kiezen krijgt. Nog in zijn wittebroodsweken gingen al duizenden Argentijnen de straat op tegen de aangrijpende plannen van Milei. ‘Het thuisland is niet te koop!' was hun leus. Milei wil een einde maken aan automatische pensioenverhogingen, het stakingsrecht beperken en staatsbedrijven privatiseren. De privatisering van de Argentijnse oliemaatschappij YPF is inmiddels, na onderhandelingen daarover in het parlement, van tafel.