Nederland stuurt na vier maanden hulpmiddelen naar Gaza via luchtruim: waarom nu?

Waarom stuurt Nederland nu (pas) hulpmiddelen via de lucht?

De oorlog woedt al bijna vier maanden, sinds de bloederige aanval van Hamas op 7 oktober. Sindsdien is meermaals vanuit verschillende hoeken – onder meer door de Verenigde Naties en Unicef – opgeroepen om hulpverlening aan Gaza te faciliteren. Israël stond in de eerste fase van de oorlog alleen weinig hulpverlening toe, uit angst dat Hamas ermee zou worden geholpen.

"Voor de oorlog kwamen er 500 vrachtwagens met hulpmiddelen per dag Gaza in, nu op een goede dag nog maar 200 en meestal nog veel minder", zegt hoogleraar humanitaire studies Thea Hilhorst van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Dat heeft er onder meer mee te maken dat Israël controleert wat er in- en uit Gaza gaat. "Israël wil alles openmaken, controleren en uitzoeken."

Door de strenge grenscontroles en bombardementen van wegen in Gaza is het voor vrachtwagens moeilijk om de juiste locaties te bereiken. 'Airdrops' met het vliegtuig doe je volgens de hoogleraar dan ook alleen als het 'echt niet anders kan'. Het is volgens de hoogleraar vijf à zes keer duurder dan over de weg en het is riskant. "Je moet er zeker van zijn dat niemand een krat op zijn hoofd krijgt."

Wat voor overleg is aan deze hulpactie vooraf gegaan?

"Je kan dit niet doen zonder overleg met de Israëli's", zegt universitair docent Peter Malcontent. Hij is gespecialiseerd in het Israëlisch-Palestijns conflict. "In principe wordt alles wat niet Israëlisch is en rondvliegt in Gaza als vijandelijk gezien door het leger."

Dat beaamt ook Hilhorst: "Je kan niet zomaar met een vliegtuig het luchtruim ingaan. Je wil niet opeens met een raket te maken krijgen. Het is belangrijk om dat goed af te stemmen."

Waar bestaan de hulpgoederen uit?

De hulpgoederen die Nederland leverde waren gericht aan een Jordaans ziekenhuis in Gaza, meldt demissionair minister van Defensie Kajsa Ollongren. Het ziekenhuis had specifiek om de hulpmiddelen gevraagd. "Het is dringend nodig natuurlijk. Er is een tekort aan alles", zei Ollongren op NPO Radio 1. De hulpmiddelen zijn bedoeld om 'de voorraden aan te vullen en te zorgen dat ze hun werk kunnen blijven doen'.

Volgens hoogleraar Hilhorst moet je daarbij denken aan medicijnen, infusen, verbandmiddelen en alles wat je kunt bedenken waar een ziekenhuis behoefte aan heeft.

Ollongren benadrukte dat de hulpgoederen niet zijn bedoeld voor de bevolking in Gaza, maar alleen voor het ziekenhuis. "Met airdrops kan je relevante goederen aanleveren, maar in kleine hoeveelheden. Voor een ziekenhuis is dat een geschikte manier, maar voor grote hoeveelheden humanitaire hulp in Gaza is het geen goede methode."

Het is bovendien een prijzige methode. Naar schatting kostte de 'airdrop' van gisteren ongeveer een miljoen euro. De financiering hiervoor komt uit de begroting van het ministerie van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking.

Zullen meer landen volgen?

Defensie houdt de optie open om nog vaker met het vliegtuig hulpmiddelen te leveren aan Gaza. Vorige maand leverde ook Frankrijk op deze manier hulpmiddelen aan Gaza. Het is de vraag of andere landen zullen volgen. Hoogleraar Hilhorst sluit de optie niet uit, maar benadrukt dat 'airdrops' riskant en 'ontzettend duur' zijn. "De prioriteit zal dus via wegen blijven."

Mochten er wel meer luchtleveringen volgen, is dat volgens Malcontent goed nieuws: "Als door deze ene dropping meerdere droppingen volgen, en er vervolgens ook meer vrachtwagens worden toegelaten, dan zou het van grotere betekenis kunnen zijn."

De steun aan UNRWA werd vorige week stilgelegd en Nederland steunt het 'recht op zelfverdediging' van Israël, heeft deze hulpactie dan wel zin?

De levering van hulpmiddelen volgt kort nadat Nederland de steun aan UNRWA heeft stilgelegd. UNRWA is een hulporganisatie van de Verenigde Naties die zich richt op hulp aan Palestijnen in Gaza. Een dag nadat het Internationaal Gerechtshof (ICJ) bij een tussentijdse uitspraak Israël opdroeg om meer hulpverlening toe te laten in Gaza, startte Israël een onderzoek naar de mogelijke betrokkenheid van twaalf UNRWA-leden bij de aanslag van Hamas op 7 oktober. Onder meer de Verenigde Staten en Nederland schortten daarna de financiering van de hulporganisatie op.

Wat Malcontent betreft is deze levering van hulpmiddelen via de lucht dan ook een druppel op de gloeiende plaat. "Je bereikt er niet zo gek veel mee als je niet ook naar politieke oplossingen gaat zoeken. Er is nog steeds geen oplossing voor het conflict", zegt hij.

"Het kan wel de morfine zijn voor iemand die morgen onder het mes moet, tuurlijk. En ik zeg ook niet dat je het niet moet doen, want alle kleine beetjes helpen. Maar wat betekent die hulp nou?", vraagt Malcontent zich af. "Dit soort acties zijn in mijn ogen vooral bedoeld om te laten zien van 'kijk eens, we doen iets'."

Ook volgens Hilhorst heeft een dropping als deze zin. "Dit redt levens", zegt ze. "Maar we moeten met zo'n vliegtuig niet denken dat alles goed is en is opgelost."

"Het kan ook dat Israël volgende maand aan de ICJ rapporteert met 'kijk we hebben vliegtuigen doorgelaten'", zegt de hoogleraar. "Maar Israël is een bezettende macht en hoort de bevolking in Gaza niet uit te hongeren en hoort medische hulp toe te laten."