En opnieuw dreigt Poetin met Derde Wereldoorlog: 'Hij wil vooral stoken'

"De dreigende woorden van Poetin worden bijna saai, zo vaak als hij ermee komt", zegt Mariëlle Wijermars, universitair docent politieke wetenschappen aan de Maastricht University en gespecialiseerd in Rusland. "Maar ze komen wel op een geopolitiek belangrijk moment. Poetin heeft geen enkel belang bij een wereldoorlog tegen het Westen, maar hij gebruikt deze retoriek wel effectief om de steun voor Oekraïne te ondermijnen."

Het moment is niet toevallig gekozen, zegt Wijermars. "De verkiezingen in Rusland zijn achter de rug, Poetin heeft in eigen land zijn regime opnieuw gelegitimeerd met een volledig frauduleuze, maar ogenschijnlijk overtuigende uitslag. Nu probeert hij de bevolking in het Westen te beïnvloeden voor de aankomende verkiezingen. Hij wil de verdeeldheid in het Westen voor de steun aan Oekraïne opstoken."

Tromgeroffel

Ook defensiespecialist Patrick Bolder van het Haags Centrum voor Strategische Studies (HCSS) heeft de toespelingen van de Russische leider vaker gehoord: "Elke keer als het Westen een hogere categorie wapens aan Oekraïne levert, krijgen we dit soort tromgeroffel te horen."

In dit geval reageert Poetin hoogstwaarschijnlijk op uitspraken van de Franse president Emmanuel Macron. Die zei vorige maand dat hij de inzet van westerse grondtroepen in Oekraïne in de toekomst niet kan uitsluiten.

Bolder ziet voorlopig geen tekenen dat Poetin daadwerkelijk op het punt zou staan een wereldoorlog uit te lokken. Volgens de defensiespecialist zou Rusland zo'n ultieme stap alleen kunnen uitvoeren door nucleaire wapens in te zetten. "Maar een van de voorwaarden voor zo'n stap is dat het Russische grondgebied in zijn soevereiniteit bedreigd wordt. Dat is niet het geval."

Ook zijn er nog geen voorbereidende handelingen te zien, zegt hij. Voordat een land nucleaire wapens inzet, zul je eerst tests zien van raketten die deze wapens kunnen dragen. "Voor zo'n escalatie zou je de wapens eerst de schuren uit rijden en positioneren op strategische plekken. Dat is allemaal nog niet gebeurd. Poetin wil helemaal geen oorlog, hij wil vooral stoken. Hij zal niet op de knop drukken."

Net als Wijermars zegt Bolder dat de dreigende woorden (ook) bedoeld zijn als boodschap voor kiezers in westerse landen: "Hij wil ons volk langzaam laten geloven: die Poetin wordt nu wel erg gevaarlijk, laten we maar stoppen met de steun voor Oekraïne. Zo zouden we bij onze verkiezingen in de verleiding kunnen komen op partijen te stemmen die de steun aan Oekraïne willen stoppen. Wij moeten daar verdeeld over raken."

Een kleine, zwakke vijand

Toch spreekt Poetin ook zijn eigen bevolking aan, zegt Bolder: "Om populair te blijven, vertelt hij zijn bevolking dat Rusland in zijn veiligheid bedreigd wordt door het Westen en de NAVO. Een grote vijand, waar de dreiging van een grote oorlog bij past. Als het alleen maar een oorlog tegen Oekraïne zou zijn, kan zijn bevolking gaan denken: zo'n kleine, zwakke vijand, hoe kun je daar nou niet van winnen?"

Een extra argument waarom Poetin 'niet op de nucleaire knop zal drukken', is volgens Bolder druk van de Russische bondgenoten China en India. "Bij een wereldoorlog zakt de handel voor die landen in. Dat zullen ze niet leuk vinden."

Toch moeten we de bedoelingen achter de dreiging wel serieus nemen, vindt Rusland-deskundige Mariëlle Wijermars. "In Amerika komen de presidentsverkiezingen eraan. In Europa stemmen we voor het Europees Parlement. Het is in geopolitieke zin een belangrijk moment. Als er straks politici aan de macht komen die Oekraïne niet willen steunen, zoals Trump, kan dat de oorlog kantelen."

Continuïteit NAVO in gevaar

Bovendien staat dan zelfs de veiligheid van Europa op het spel, als Trump zijn dreigement waar zou maken om de belangrijkste afspraak binnen het NAVO-bondgenootschap - dat een aanval op één lidstaat wordt beantwoord als een aanval op alle lidstaten - terzijde te schuiven. Wijermars: "Dat zou de continuïteit van de NAVO en de veiligheid in Europa in gevaar brengen."

Ook het Russische bevolkingsdeel dat niet achter Poetin staat, kan de gevolgen van zijn geregisseerde maar klinkende overwinning voelen. "Poetin heeft meer opties op tafel om de repressie op te voeren. Onder het mom van Westerse dreiging verwacht ik dat hij de censuur en de straffen voor tegenstanders zal verzwaren."

Het gaat Poetin er dus vooral om 'te stoken'. Een verwoestende oorlog lijkt voorlopig niet aan de orde. De kans dat Poetin zich een kat in het nauw zal voelen en daarom als een paniekreactie toch 'op de knop drukt', is volgens defensiespecialist Bolder te verwaarlozen. "Het Westen heeft geen plannen om het grondgebied van Rusland aan te vallen. Poetin weet dat onze focus op Oekraïne ligt. Rusland zal dan ook geen wereldoorlog ontketenen. Daar heeft het geen belang bij."

Hoe de rest van het jaar verloopt 'wordt interessant' om te volgen, zegt Bolder. "Poetin rekt de oorlog en hoopt dat de westerse steun voor Oekraïne opdroogt. Stel dat Trump wint, dan komen de wapenleveranties aan Oekraïne dubbel in gevaar. Direct van Amerika kan de steun dan stoppen, maar het is ook de vraag of Europa genoeg wapens kan kopen om te leveren. Dat wordt spannend."