Vrouwen in VS overleden na abortusverbod, en dat gebruikt Kamala Harris in haar campagne

"Het moet niet de overheid of Donald Trump zijn die vrouwen vertelt wat ze met hun lichaam moeten doen", zei de Democratische presidentskandidaat Kamala Harris gisteren. Voor het eerst gaf ze een toespraak die geheel over abortus ging, in de staat Georgia, waar dat sinds 2022 verboden is vanaf zes weken zwangerschap. "Voor Harris is dit hét thema waarop ze denkt te gaan winnen tijdens de komende verkiezingen", zegt Amerika-correspondent Erik Mouthaan.

Complicaties na abortuspil

Het is geen toeval dat Harris halsoverkop een speech inplande in juist deze staat. Afgelopen week bracht de onderzoeksjournalistieke website ProPublica naar buiten dat in Georgia twee vrouwen zijn overleden, volgens hun familie omdat ze geen legale abortus konden krijgen. Republikeinen zeggen dat niet bewezen kan worden dat hun dood daar een direct gevolg van was. Maar volgens een beoordelingscommissie van de staat had de dood van de twee vrouwen 'voorkomen' kunnen worden en was er sprake van 'een goede kans' op een andere uitkomst.

Een van hen was de 41-jarige Candi Miller. Artsen hadden haar verteld dat door gezondheidsproblemen haar lichaam het niet aan zou kunnen om nog een kind te krijgen, dat ze daaraan dood zou kunnen gaan. Toen ze per ongeluk zwanger raakte in 2022 bestelde ze online een abortuspil, omdat ze geen legale behandeling kon krijgen in Georgia. Chronische gezondheidsproblemen vormen daar geen uitzondering op het abortusverbod, zelfs niet als ze later in de zwangerschap dodelijk kunnen zijn voor een vrouw. De pil verwijderde niet al het weefsel, waardoor Miller bloedvergiftiging opliep. Volgens haar familie durfde ze ondanks de immense pijn niet naar de dokter omdat abortus illegaal is in Georgia. Dat werd haar fataal. 

Campagnestrategie

Abortus werd illegaal in Georgia en dertien andere staten toen in 2022 het nationale recht op abortus werd afgeschaft (dat was sinds 1973 geregeld door een vonnis met de naam Roe v. Wade). Trump koos tijdens zijn presidentschap drie conservatieve hoogste rechters, waardoor een meerderheid van het hooggerechtshof ermee instemde dat elke Amerikaanse staat zelf mag bepalen of het abortus onwettig wil maken of niet, in plaats van dat dat op nationaal niveau is bepaald.

Door het afschaffen van het nationale recht woont een op de drie vrouwen in de VS nu in een staat waarin het recht op abortus flink beperkt of zelfs afgeschaft is. In de oranje staten op de kaart hieronder is abortus niet helemaal verboden, maar is het recht beperkt. Zo is het bijvoorbeeld slechts legaal tot 6 of 12 weken van de zwangerschap.

In haar campagne zet Harris nu vol in op het onderwerp abortus. Ze geeft Trump de schuld van het terugdraaien van het landelijk recht op abortus, en daarom nu ook van de vrouwensterfte als gevolg daarvan. Ze is het zelfs het 'Trump-abortusverbod' gaan noemen. "Persoonlijke verhalen van vrouwen maken daarbij het verschil", zegt Mouthaan. "Die raken kiezers, en dat weet Harris."

Ook angst bij artsen

Zo organiseerde ze eergisteren een verkiezingsbijeenkomst met talkshowhost Oprah Winfrey, waar ze met de familie sprak van de tweede vrouw die overleed in Georgia omdat ze geen abortusbehandeling kon krijgen. Ook bij de 28-jarige Amber Nicole Thurman bleef weefsel achter nadat ze een abortuspil had genomen. Ze ging naar het ziekenhuis met een hevige infectie, maar de dokters wachtten 20 uur om haar te behandelen. Waarschijnlijk uit angst, want artsen die toch abortussen uitvoeren in Georgia kunnen tot 10 jaar gevangenisstraf krijgen.

Op Youtube is de uitzending al bijna anderhalf miljoen keer bekeken. "Deze jonge moeder zou moeten leven, haar zoon moeten opvoeden en haar droom nastreven om verpleegkundige te worden", zei Harris eerder deze week over Thurman. "Dit is precies waar we bang voor waren toen het recht op abortus werd afgeschaft."

Pijnpunt

Inzetten op abortus is een strategie die wellicht succesvol kan uitpakken voor de Democraten. Uit een enquête blijkt dat 62 procent van de Amerikanen vindt dat abortus (deels) legaal moet zijn. 57 procent is het er niet mee eens dat het nationale recht op abortus is afgeschaft.

Harris zegt in haar toespraken dat Trump, als hij president wordt, het recht op abortus in alle staten zal afschaffen. Maar Trump zegt dat hij daartegen is. "Trump schuift sowieso nu terug naar het midden wat abortus betreft", zegt Mouthaan. "Omdat hij doorheeft dat het een pijnpunt is."

Referendum op stembiljet

In tien staten is het de Democraten gelukt om ook een referendum over abortus op het stembiljet voor de verkiezingen te krijgen. Mouthaan: "Harris hoopt dat er door deze referenda mensen naar de stembus komen die dat anders niet zouden hebben gedaan. En die mensen, die het recht op abortus belangrijk vinden, stemmen dan waarschijnlijk ook op de Democraten."

Gisteren konden de eerste Amerikanen vroegtijdig hun stem uitbrengen. De meeste mensen stemmen op 5 november. Mouthaan: "Het wordt hoe dan ook een nek-aan-nekrace, maar als Harris wint komt dat denk ik grotendeels doordat ze Amerikanen weet te mobiliseren die boos zijn over het beperken van abortus."

Artsen waarschuwen dat het afschaffen van het abortusrecht tot meer medische complicaties kan leiden door zelf uitgevoerde abortussen. "Het is lastig in te schatten of het aantal onveilige abortussen is toegenomen, omdat die niet worden bijgehouden", zegt Mouthaan.

Veilige pillen

Opvallend genoeg is het totale aantal abortussen sinds de afschaffing toegenomen. Vooral de vraag naar abortuspillen is gestegen. Dat er weefsel achterbleef na het nemen van een abortuspil, zoals bij de twee overleden vrouwen uit Georgia, is uitzonderlijk. Over het algemeen zijn de pillen veilig. "Veiliger dan Viagra, bleek uit medisch onderzoek, en dat slikken Amerikaanse mannen massaal."

Als abortus overal in de VS verboden zou worden, zouden 24 procent meer vrouwen (210 vrouwen per jaar extra) doodgaan aan hun zwangerschap of tijdens de geboorte, bleek uit een ander onderzoek.