Angst en onzekerheid in Congo nadat rebellengroep M23 grote stad inneemt

"De mensen die ik spreek zijn heel erg aangeslagen, heel bang", zegt Sophie van Leeuwen, Afrika-correspondent voor RTL Nieuws. "Dit is al eens eerder gebeurd en toen bleef het niet alleen bij Goma. Ze gaan van stad naar stad."

Op beelden is te zien hoe mensen massaal op de vlucht zijn geslagen, veelal met hun bezittingen op hun rug. Congolees Fiston Bililu, die in een stad zuidelijk van Goma woont, vertelt aan RTL Nieuws hoe hij mensen zijn kant op ziet vluchten: "We zijn bang. Straks staan de rebellen ook aan onze deur. Iedereen hier heeft vrienden en familie in Goma. We proberen zoveel mogelijk mensen op te vangen. Maar er is niet genoeg te eten, en het is gevaarlijk."

Dat veel Congolezen uit angst op de vlucht slaan, wordt ook duidelijk in onderstaande video:

Achterblijvers in Goma houden zich schuil in hun huizen. Of gaan juist de straat op om de rebellen te begroeten. Meerdere inwoners vertellen aan persbureau Reuters dat te doen uit angst en zelfbehoud: "Het zijn criminelen. Hun gedrag is niet te voorspellen."

Ondertussen konden uit de gevangenis van de stad vanmorgen duizenden gevangenen ontsnappen als gevolg van een brand. De VN omschrijft de situatie als een 'massale paniek.'

Goma

De rebellengroep M23 heeft de afgelopen jaren al de controle gekregen over andere delen van Oost-Congo. Maar de afgelopen weken zijn ze snel opgerukt naar Goma, gepaard met hevige gevechten. In die stad wonen ruim een miljoen mensen.

"Het gaat erg snel", zegt Mirjam de Bruijn, hoogleraar Afrikanistiek aan de universiteit Leiden. "Het ene moment lees ik dat ze oprukken, en niet veel later hoor je op de radio dat de stad gevallen is."

"Goma is de hoofdstad van Kivu, een regio waar al heel lang een conflict is. Op sommige momenten slapender dan op anderen", zegt ze. "Maar de situatie wordt er nu niet beter op. Nu heeft M23 er dus militaire overmacht. En dat zijn geen lieve jongens."

Grondstoffen

De regio is ontzettend rijk aan grondstoffen, vertelt Van Leeuwen: "En dan niet alleen goud en diamanten, maar ook cruciale grondstoffen voor elektronica, zoals coltan, kobalt en cassiteriet. Mede door die rijkdom aan grondstoffen is het er al jarenlang oorlog tussen allerlei groepen die vechten om de controle over die mijnen. Om geld dus."

Want niet alleen M23 is er actief: de regio is een kruitvat van rebellen en milities, die veelal voortkomen uit regionale oorlogen na de genocide in buurland Rwanda. Hutu-extremisten vermoordden toen bijna een miljoen Tutsi's en gematigde Hutu's. "M23 bestaat uit Congolese Tutsi's en heeft ook te maken met een ellenlang, ingewikkeld, ethnisch conflict in de regio." 

M23 beweert zelf dat zij etnische Tutsi's willen beschermen. De opstand van de rebellengroep duurt al drie jaar en veroorzaakte een ernstige humanitaire crisis in de regio. In januari wisten de rebellen meer gebied dan ooit in handen te krijgen.

Daar komt bij dat Rwanda breed beschuldigd wordt van het steunen van de rebellengroep. Iets wat het land zelf niet erkent. "Dat de steun niet officieel is, dat is duidelijk. En ook logisch", zegt De Bruijn. "Want daarmee zouden ze interveniëren ze in een buurland. Dat kan natuurlijk eigenlijk niet."

Dreiging regionaal conflict

Er zou vandaag zelfs over en weer zijn geschoten tussen Congolese soldaten en Rwandese troepen over de grens, melden VN-bronnen. De secretaris-generaal van de VN waarschuwt dat het conflict dreigt uit te lopen op een grotere regionale oorlog.

De VN is zelf al decennialang aanwezig in de regio, met vredesmissie MONUSCO. Eigenlijk was het de bedoeling dat die missie zich weer terug zou trekken uit Congo, op verzoek van de president, maar dat besluit is vanwege de verslechterde situatie gepauzeerd. "Ik denk ook dat de Congolese regering op dit moment liever niet heeft dat ze zouden vertrekken", zegt De Bruijn.

Hoe het nu verder moet, is nog onduidelijk. "Op dit moment is M23 blijkbaar oppermachtig. De situatie ziet er dus somber uit tenzij de partijen aan tafel gedwongen worden", zegt Van Leeuwen. Volgens de president van Kenia komen de presidenten van Rwanda en Congo woensdag bijeen om de oplaaiing van het conflict te bespreken.