Onderzoek: dodelijke schimmels rukken op in Europa
Door de opwarming van de aarde neemt de hoeveelheid pathogene schimmels - oftewel schimmels die mensen ziek kunnen maken - in Europa de komende jaren steeds verder toe. Wetenschappers waarschuwen dat deze schimmels, die vaak dodelijk zijn voor mensen met een verminderde weerstand, miljoenen Europeanen extra kunnen infecteren.
Het onderzoek is uitgevoerd op de Universiteit van Manchester in Engeland. Het team van wetenschappers wordt geleid door de Nederlander Norman van Rhijn. "We hopen dat ons onderzoek ertoe leidt dat de wereld zich voorbereidt op een gestage toename van het aantal infecties", zegt hij tegen RTL Nieuws. "Als we niets doen, zal het aantal dodelijke slachtoffers flink stijgen."
Verzwakt immuunsysteem
Van Rhijn, expert in de moleculaire genetica, en zijn team onderzoeken hoe veranderingen in het klimaat en de leefomgeving het aantal schimmelinfecties beïnvloedt. Ze keken naar drie specifieke schimmels uit de Aspergillus-familie: fumigatus, flavus en niger. "Omdat we deze drie het vaakst zien bij patiënten", legt Van Rhijn uit.
Gezonde mensen hebben weinig te duchten van de schimmel, maar voor mensen met een verminderde weerstand - zoals bijvoorbeeld mensen die een verzwakt immuunsysteem hebben door een transplantatie, kanker, ernstige covid of een zware griep - leidt het vaak tot levensgevaar. De schimmel groeit in de longen en leidt tot zwaar hoesten en ademhalingsproblemen.
"In totaal loopt een infectie voor deze groep in zo'n 40 procent van de gevallen dodelijk af", zegt Van Rhijn. "Er zijn weinig behandelmogelijkheden, weinig medicijnen ook. Sommige varianten van de schimmels zijn ook resistent tegen de medicijnen, dat maakt behandelen extra lastig. Ben je geïnfecteerd met een resistente variant, dan kan het sterftecijfer oplopen tot 60 of 80 procent."
Wereldwijd zorgt aspergillosis, zoals de ziekte bij een zware infectie heet, jaarlijks voor 'miljoenen patiënten', zegt Van Rhijn. "Ongeveer 800.000 tot 1 miljoen mensen overlijden elk jaar. Dat kan veel meer worden, als er niets verandert."
Op dit moment is in Nederland en West-Europa de soort fumigatus dominant. Volgens het onderzoek kan deze soort de komende 15 jaar met 77,5 procent toenemen. Dit zou in die periode tot negen miljoen extra patiënten in Europa kunnen leiden.
Vaker resistent
In meer tropische klimaten zoals bijvoorbeeld India en Afrika is de flavus dominant. Hoe warmer de aarde, hoe meer infecties met flavus we ook hier zullen zien. "Twintig jaar geleden zag je flavus hier nauwelijks", legt de onderzoeker uit, "maar nu zie je het steeds meer toenemen." Het onderzoek zegt dat deze variant in de komende 15 jaar met 16 procent kan toenemen, wat in die periode tot 1 miljoen extra infecties kan leiden.
Dat laatste is een probleem op zichzelf, want flavus is vaker resistent tegen medicijnen. "20 procent van de stammen van flavus die we in onze patiënten vonden, was resistent tegen in ieder geval één medicijn. Er zijn op dit moment maar vier medicijnen beschikbaar."
Van Rhijn legt uit dat deze schimmels niet alleen gedijen bij hogere temperaturen, maar ook bij de toename van heftige regenval gevolgd door langere periodes van droogte. "Ze groeien in de grond en in onze gewassen. Eén schimmel kan wel een miljoen sporen produceren, die hangen overal in de lucht en die adem je in. Het is niet te vermijden, spore zijn overal."
Diagnose stellen lastig
De onderzoeker zegt met zijn onderzoek ook alertheid en bewustzijn te willen vergroten, omdat een diagnose stellen voor deze ziekte lastig blijkt. "De symptomen zijn hoesten, koorts, problemen met ademhalen en een algeheel gevoel van malaise. Je kunt zo tien ziektes opnoemen met dezelfde symptomen, zelfs verkoudheid. Dus als je hiermee naar een arts gaat ergens in pakweg Friesland of Schotland, vraag ik me af hoe snel men aan een schimmelinfectie denkt. Ik hoop dus dat het straks iets sneller herkend wordt."
Het bespuiten van gewassen met bestrijdingsmiddelen helpt ook niet, legt Van Rhijn uit. "Dat werkt resistentie in de hand. Maar je kunt daar ook niet zomaar mee stoppen, want de wereld moet gevoed worden. Het is nadrukkelijk een opdracht van iedereen - overheden, boeren, bedrijven en ontwikkelaars van duurzame bestrijdingsmiddelen - om het klimaat te verbeteren. Tegelijk hoop ik dat de farmaceutische industrie meer effectieve medicijnen ontwikkelt tegen aspergillosis. Alleen dan kunnen we een toename van het aantal sterfgevallen voorkomen."
