Dreigende oorlog in het Midden-Oosten: welke buurlanden kiezen partij, wie blijft afzijdig?

Na de Israëlische aanval hees Iran een rode vlag boven de Jamkaran-moskee in Qom, ten zuiden van de Iraanse hoofdstad Teheran. In het sjiitisch geloof, het officiële geloof in Iran, verwijst dat naar een wraakactie. En inderdaad, enkele uren na de Israëlische aanvallen stuurde Iran honderd drones naar Israël en vuurde het land raketten af op Tel Aviv.

"Als deze aanvallen doorgaan kan de situatie zich ontwikkelen naar een open oorlog tussen Iran en Israël", zegt RTL Nieuws-verslaggever voor het Midden-Oosten Floor Brands. "Beide landen hebben directe invloed en bondgenoten in het hele Midden-Oosten."

Een van de belangrijkste spelers in het Midden-Oosten zijn de Golfstaten. Bahrein, Qatar, Koeweit, de Verenigde Arabische Emiraten en Oman herbergen grote Amerikaanse militaire bases. Dat maakt hen tot potentiële doelwitten voor Iran.

Iran waarschuwde al: als de VS of Israël Iran aanvallen, zullen deze Amerikaanse bases het moeten ontgelden.

De Golfstaten balanceren dus op een geopolitiek koord. "De VS was op de hoogte van de aanval. Daarmee ziet Iran de VS als medeplichtig", zegt Brands. "Maar ik vraag me af of Iran dat echt zal doen. Met een aanval op de VS in de Golfstaten maakt Iran nieuwe vijanden", legt Brands uit.

Volgens Midden-Oostenexpert Thomas van Gool van vredesorganisatie PAX hebben Irans buurlanden geen belang bij een oorlog met Israël. "Bovendien zijn veel landen al jaren bezig hun relatie met Israël te verbeteren."

De omringende landen zullen zich dan ook afzijdig houden als het zover komt, vertelt Brands. Syrië ziet zowel Iran als Israël als vijand: Iran omdat het jarenlang het regime van Bashar al-Assad steunde in zijn oorlog tegen de eigen bevolking, en Israël omdat het Syrisch grondgebied heeft ingenomen. "Het land is grotendeels verwoest en heeft nauwelijks militaire krachten na 14 jaar burgeroorlog."

Toch lijkt er iets te verschuiven. Er wordt opnieuw gesproken over een vredesakkoord tussen de nieuwe machthebbers in Syrië en Israël.

Sjiitische bewegingen

Vanuit Libanon zou er een aanval gepleegd kunnen worden op Israël door Hezbollah, een strategische bondgenoot van Iran. Maar dat scenario lijkt op dit moment onwaarschijnlijk.

"Na zware Israëlische aanvallen eind 2024 is Hezbollah ernstig verzwakt", zegt Van Gool. "De organisatie kampt onder meer met logistieke problemen. De wapenroutes via Syrië zijn zo goed als afgesloten sinds de val van het regime daar."

En ook in Irak beschikt Iran over invloedrijke bondgenoten, zoals Hashed al-Shaabi en Al-Nujaba. Hun mogelijkheden om in te grijpen zijn beperkt. "Ze kunnen in theorie raketten of drones op lange afstand inzetten", zegt Van Gool. "Maar dat zie ik niet snel gebeuren. Israël beschikt over een superieure militaire macht en de milities hebben weinig te winnen. Integendeel, ze riskeren een keiharde vergeldingsactie."

Afzijdig

Jordanië heeft sinds 1994 vrede met Israël via het Wadi Araba-akkoord. Het land wil geen oorlog en houdt zich daarom zoveel mogelijk buiten het conflict tussen Israël en Iran.

"Jordanië stelt zich onafhankelijk op", zegt Van Gool. Toch blijft het koninkrijk niet volledig afzijdig. "Ik zou ze niet per se neutraal noemen", zegt Van Gool. "Iraanse drones die via Jordanees luchtruim naar Israël proberen te vliegen, worden actief onderschept door het Jordaanse leger."

"Behalve de Houthi's in Jemen, heeft Iran weinig slagkracht in de regio", zegt Midden-Oostenverslaggever Brands. "Het lijkt erop dat Iran in z'n eentje zal staan in de dreigende oorlog."