Het rommelt op aarde: leidt smeltend ijs tot meer spuwende vulkanen?

De uitbarsting van de Sundhnúksgígar, ten zuiden van Reykjavik, begon afgelopen nacht rond 4 uur (lokale tijd). De vulkaan laat daarmee alweer voor de twaalfde keer sinds 2021 van zich horen. 

Smelten van gletsjers

Onderzoekers van de Universiteit van Wisconsin-Madison brachten begin deze maand een onderzoek naar buiten met een waarschuwing: het smelten van gletsjers en ijskappen door klimaatverandering kan leiden tot een toename in vulkanische activiteit wereldwijd.

De tiende vulkaanuitbarsting op IJsland zorgde voor indrukwekkende beelden:

De onderzoekers keken daarvoor naar zes vulkanen in het Chileense Andesgebergte maar menen dat het effect zich ook kan uitbreiden naar andere continenten. Zien we dat nu al gebeuren?

Nou niet helemaal. De studie uit Wisconsin heeft niets te maken met de uitbarstingen in IJsland en Indonesië. Dat zegt geoloog Anouk Beniest verbonden aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Sterker nog, die twee uitbarstingen hebben ook helemaal niets met elkaar te maken. De ene vulkaan is immers de andere niet.

Verschillende processen

Het gaat volgens de onderzoeker om twee verschillende processen. In IJsland gaan de platen uit elkaar, in Indonesië schuiven de platen onder elkaar.

"IJsland ligt op twee platen. Die platen bewegen uit elkaar. Op het moment dat daar een beetje ruimte ontstaat, komt er magma omhoog. Dan heb je dus een vulkaanuitbarsting. Dat zagen we de afgelopen jaren veel. Maar niet meer dan vroeger."

Beniest noemt de vulkanische activiteit op aarde dan ook 'niet meer dan normaal'. Overal waar platen onder elkaar duiken komt de aarde in beweging, en daar ontstaat ook vulkanisme.

"Vulkanisme is iets van alle tijden. Het blijft ontzettend moeilijk om te voorspellen wanneer een vulkaan uitbarst. Seismische activiteit en aardbevingen kunnen een voorbode zijn. Maar dan nog kan het lang duren. Dat het nu in een maand twee keer gebeurt is dan ook toeval."

Maar dat wil niet zeggen dat de Amerikaanse onderzoekers onzin verkopen, aldus Beniest. De smeltende gletsjers op Antarctica zijn wel degelijk een probleem.

"Onder de vulkaan heb je de magmakamer. Als de druk te hoog wordt, wordt die kamer te klein en zoekt het magma een weg naar boven. Hoe dikker de korst, hoe meer kracht er nodig is om door de korst te komen. Door de druk van de gletsjers wordt het magma echter op zijn plek gehouden. Zie het als een natuurlijk schild. Als de gletsjers smelten, neemt die druk af. Hierdoor zetten de gassen in de vulkaan uit en ontstaat er veel druk op de korst met meer explosieve uitbarstingen als gevolg."

Chili en Antarctica

En klimaatverandering, die is daar van directe invloed op. De temperatuur op aarde stijgt, en de gletsjers smelten sneller. Om die ontwikkeling een op een te koppelen aan meer vulkanische activiteit heb je dus wel gletsjers nodig. "Dat is vooral het geval bij de kust van Zuid-Amerika en Antarctica", zegt Beniest.

Afhankelijk van de plek waar je woont, zal dit onderzoek dus wel enige reden tot zorg zijn. De onderzoekers verwachten dat explosieve uitbarstingen vaker, en mogelijk al eerder in de toekomst zullen voorkomen.

Al blijft vulkanisme volgens Beniest ook iets waar we nou eenmaal niet zo niet zo veel aan kunnen doen. "Vulkanisme is een langzaam proces. Maar op enig moment in de toekomst zullen vulkanen een keer uitbarsten."

Bekijk hieronder beelden van de vulkaanuitbarsting op Bali