Nieuwe premier Joelia Svyrydenko (39) moet 'megaklus' klaren in Oekraïne

Ze heeft het vermogen om 'een probleem binnen een half woord te begrijpen en onmiddellijk oplossingen te verzinnen', schrijft de grote en doorgaans kritische nieuwssite Oekraïnska Pravda.

De afgelopen vier jaar werkte Joelia Svyrydenko als minister van Economische ontwikkeling en handel, bepaald geen makkelijke baan in oorlogstijd. Ze hielp de economie in oorlogstijd weer deels te herstellen, en was de afgelopen jaren niet betrokken bij grote politieke schandalen. Nu veranderen meerdere Oekraïense ministers van baan, en maakt zij promotie.

Stoelendans

Haar benoeming is onderdeel van een stoelendans binnen de Oekraïense regering. De minister van Defensie Roestem Oemerov vertrekt, en zijn post wordt overgenomen door de huidige premier Denys Sjmyhal. Het ministerie van Defensie wordt samengevoegd met het ministerie van Strategische industrie, waardoor Sjmyhal alsnog veel verantwoordelijkheid houdt.

Dat er een stoelendans plaatsvindt, heeft veel te maken met het uitblijven van verkiezingen in Oekraïne. Het land kan geen verkiezingen houden zolang er wordt gevochten, maar Zelensky wil hiermee laten zien dat hij wel veranderingen blijft doorvoeren, zegt politicoloog Ihor Reiterovytsj tegen nieuwssite NV.

Reiterovytsj verwacht geen grote beleidsveranderingen, maar denkt dat Svyrydenko wel kan zorgen voor een frisse wind. "Een nieuwe benoeming en nieuwe verantwoordelijkheid kan leiden tot nieuwe impulsen binnen de regering", zegt hij.

Democratie in oorlogstijd

Oekraïne is een democratie, maar kan vanwege de oorlog geen verkiezingen houden. Dat komt in de eerste plaats door veiligheid en logistiek: het zou onveilig zijn als het hele land naar de stembus gaat, en er wonen nu ook miljoenen Oekraïners in het buitenland. Daarnaast is een vijfde van het Oekraïense grondgebied door Rusland bezet, en daar kunnen geen verkiezingen worden gehouden. Ten slotte kunnen frontsoldaten moeilijk stemmen terwijl ze vechten, terwijl hun stem juist belangrijk wordt geacht tijdens nieuwe verkiezingen.

Zolang de staat van beleg geldt, blijft president Zelensky het land leiden en worden er ook geen parlementsverkiezingen of lokale verkiezingen gehouden. Uit meerdere opiniepeilingen blijkt dat een ruime meerderheid van de bevolking dat een goed idee vindt. Aan de andere kant zijn er ook critici, die stellen dat Zelensky en zijn naaste adviseurs vanwege de oorlog teveel macht in handen hebben.

Toen Zelensky op maandagavond aankondigde dat hij Svyrydenko wilde aanstellen als premier, prees hij haar 'uitgebreide ervaring in het ondersteunen van Oekraïense productie en Oekraïens ondernemerschap'. Ze was onder andere betrokken bij gesprekken met de EU over economische hulp, zodat de overheid kon blijven draaien en de economie overeind bleef.

Het vertrouwen van Zelensky moet ze nu als premier waarmaken. Op korte termijn is de hoofdtaak van de nieuwe Oekraïense regering om te zorgen dat Oekraïne meer wapens produceert en de economische groei voortzet, schreef Zelensky op dinsdag. De president wil meer buitenlandse investering aantrekken en zoveel mogelijk budget beschikbaar maken voor het leger, terwijl de rest van de overheid ook moet blijven draaien. 

Megaklus

Voor Svyrydenko wordt het een megaklus. Haar partijgenoot in het parlement, Oleksandr Merezjko, zegt tegen nieuwssite NV dat hij niet weet of hij haar moet feliciteren, of medelijden moet hebben. "Het is niet prettig om zo'n taak op je te nemen tijdens een uitputtingsoorlog."

Eerder dit jaar behaalde de nieuwe premier haar grootste succes tot nu toe: het tekenen van een grote grondstoffendeal met de Verenigde Staten. In eerste instantie deden de Amerikanen een heel nadelig voorstel, waarbij het land voor ruim 300 miljard euro aan grondstoffen zou moeten weggeven in ruil voor militaire steun die al was geleverd.

Oekraïne weigerde het voorstel, en wist uiteindelijk een veel gunstigere overeenkomst te ondertekenen waarbij de Verenigde Staten en Oekraïne samen zeldzame grondstoffen gaan delven en daar op termijn allebei van profiteren. Svyrydenko speelde een sleutelrol in die succesvolle onderhandelingen, en zij is ook degene die het akkoord ondertekende.

Internationaal onderhandelaar

Door die deal belandde ze ook steeds nadrukkelijker in de internationale aandacht. "Ik denk dat het belangrijkste voordeel van Svyrydenko haar effectiviteit als internationaal onderhandelaar is, bijvoorbeeld tijdens het sluiten van de grondstoffendeal met de VS", vertelt politicoloog Petro Olestsjoek van de Taras Sjevtsjenko Universiteit in Kyiv aan RTL Nieuws.

"Ze heeft laten zien dat ze een gemeenschappelijke taal kan vinden met westerse bondgenoten, waarbij ze de belangen van Oekraïne verdedigt. Ze heeft laten zien dat ze haar doelen effectief kan bereiken, en dat is een essentieel criterium voor president Zelensky", legt Olestsjoek uit. "Als je je taken kunt vervullen, krijg je een plaats in zijn team."

"Ik denk dat ze zal blijven onderhandelen met het Westen over de financiering van de Oekraïense economie en toetreding tot de EU", voorspelt Olestsjoek.

Crisismanager

Als premier moet Svyrydenko beleid uitvoeren in crisistijd. Ze liet al ver voor de grondstoffendeal zien dat ze dat goed kon. Zo was ze tijdens de coronapandemie in 2020 verantwoordelijk voor de invoer van medische apparatuur, mondkapjes en andere hulpmiddelen.

Ondanks haar vermogen om onder zware druk beleid uit te voeren is er ook kritiek op de aanstelling. Zo schrijft de nieuwssite Oekraïnska Pravda dat Svyrydenko vooral is aangesteld 'omdat ze goed is in het uitvoeren van beleid', en niet omdat ze zelf een hele sterke visie heeft.

Zelensky blijft besluiten nemen

Die kritiek uiten ook oppositiepolitici in Oekraïne. Zij denken dat de aanstelling van een nieuwe premier niet veel zal veranderen, omdat Zelensky en zijn naaste adviseurs nog altijd de belangrijkste beleidsbesluiten nemen. "De enige vernieuwing in de aanstelling van Svyrydenko is dat ze een vrouwelijke manager is", zegt een oppositie-parlementslid tegen persbureau Reuters.

In oorlogstijd komt de politieke visie in Oekraïne meestal vanuit president Zelensky en zijn vertrouwde adviseurs. Van ministers wordt nu in de eerste plaats verwacht dat ze dat beleid inkleuren en uitvoeren. Daarom verwachten Oekraïense analisten niet dat de aanstelling van Svyrydenko zal leiden tot een grote politieke verschuiving.