Geboortecijfers dalen wereldwijd: China gaat ouders betalen, ook Europa worstelt

Ouders in China krijgen het geld de eerste drie jaar nadat hun kind wordt geboren, in totaal zo'n 1300 euro. "Dit is een druppel in een oceaan, het gaat geen verschil maken", zegt China-correspondent Roland Smid. "Er zullen echt grotere subsidies aan te pas moeten komen om het geboortecijfer te verhogen, maar dat zie ik voorlopig niet gebeuren." 

De kosten van extra maatregelen zijn voor de overheid simpelweg te hoog. "Er zijn ook nog wel andere maatregelen om het goedkoper te maken, zoals een belastingkorting. Maar tot nu toe is het niet genoeg."

China is een van de duurste landen ter wereld om kinderen op te voeden, afgezet tegen de inkomens van ouders. Chinese onderzoekers zeggen dat ouders gemiddeld zo'n 65.000 euro uitgeven aan het grootbrengen van een kind tot 17 jaar.

Chinezen die in steden wonen, hebben gemiddeld een besteedbaar inkomen van 6500 euro per jaar. Het Chinese statistiekbureau meldt dat inwoners van dorpen nog veel minder te besteden hebben: gemiddeld 2800 euro per jaar.

"Er gold lange tijd een éénkindbeleid, omdat er te veel kinderen werden geboren in China", legt Smid uit. "Vervolgens is de economie enorm gaan groeien, en is dat beleid langzaam weer afgeschaft." Na ruim 35 jaar werd het in 2016 versoepeld, maar het geboortecijfer is nog altijd laag.

Vrouwen in China krijgen nu gemiddeld 1,15 kinderen. Om de bevolking op hetzelfde peil te houden, zouden ze gemiddeld 2 kinderen moeten krijgen.

Het lage geboortecijfer komt in de eerste plaats doordat kinderen voor veel Chinezen onbetaalbaar zijn. "De meeste mensen wonen hier heel klein, want vastgoed is in de grote steden waanzinnig duur", zegt Smid vanuit Shanghai. Er wordt ook relatief veel geld uitgegeven aan onderwijs: gemiddeld 17 procent van het gezinsinkomen.

Halveert de bevolking?

"De overheid wil dat mensen in de grote, rijkere steden juist meer kinderen krijgen. Maar dat zijn ook juist de mensen die zeggen dat ze het niet kunnen betalen." De overheid maakt zich zorgen: als er niets verandert, krimpt de bevolking de komende jaren hard. Onderzoekers voorspellen dat er in 2100 nog 'slechts' 770 miljoen Chinezen zijn, terwijl er nu 1,4 miljard mensen in China wonen.

Juist in Chinese dorpen, waar minder geld is, worden relatief veel kinderen geboren. Smid legt uit hoe dat komt: "In de dorpen is het gebruikelijk dat grootouders voor kinderen zorgen. Meestal gaat het dan om de ouders van de vader. En mensen hebben minder te besteden, maar hebben vaak een groter huis."

China is lang niet het enige land dat kampt met een laag geboortecijfer. De Verenigde Naties voorspellen dat de wereldbevolking vanaf ongeveer 2080 gaat krimpen. 

Econoom Jesús Fernández-Villaverde van de universiteit van Pennsylvania vindt de VN te optimistisch, en voorspelt dat de wereldbevolking al vanaf 2055 zal krimpen. Wanneer dat gebeurt, neemt de economische groei mogelijk af en wordt de pensioenleeftijd hoger. Er zijn dan namelijk relatief veel oude mensen, en weinig jongeren die de pensioenen betalen.

De onderstaande grafiek laat het geboortecijfer in een aantal Europese landen zien. Met een gemiddelde van 1,46 geboortes per vrouw ligt het cijfer in de EU nog een stuk hoger dan in China (1,15), maar al decennia onder het streefcijfer van 2.

Onder andere Italië heeft te kampen met een zeer laag geboortecijfer: Italiaanse vrouwen krijgen gemiddeld 1,24 kinderen. De bevolking krimpt al bijna tien jaar, en ook vergrijzing is een probleem. Het wordt binnen Italië gezien als een nationale crisis.

In de komende 25 jaar krimpt de beroepsbevolking er volgens experts met ruim 20 procent. Het betekent dat er veel minder mensen aan het werk zullen zijn, terwijl het aantal gepensioneerde Italianen toeneemt. Over 25 jaar is één op de drie Italianen met pensioen, terwijl dat nu nog één op de vier is.

Geen oplossing in zicht

Premier Giorgia Meloni probeert het geboortecijfer te verhogen, bijvoorbeeld met langer ouderschapsverlof en belastingvoordeel. De maatregelen 'hebben niet het gewenste effect', zeggen experts tegen The Financial Times. Maar een betere oplossing lijkt nog niet voorhanden.

Italië kampt met nog een ander probleem: bijna 200.000 mensen verhuisden vorig jaar naar het buitenland. Door deze zogeheten 'brain drain' van vooral hoogopgeleide Italianen die in het buitenland gaan werken, krimpt de bevolking nog een stuk sneller.

Bevolkingskrimp in Nederland

Ook Nederland heeft te maken met een laag geboortecijfer. Van januari tot en met juni werden bijna 81.000 kinderen geboren en overleden meer dan 89.500 mensen, blijkt uit cijfers die het CBS vandaag naar buiten bracht. Er waren dus bijna 9000 meer sterfgevallen dan geboortes. Vorig jaar was dat verschil in dezelfde periode nog bijna 7000.

Door vergrijzing neemt de Nederlandse bevolking sinds een paar jaar alleen nog maar toe door migratie. In de eerste zes maanden van dit jaar groeide het aantal inwoners met bijna 37.000, iets minder dan in dezelfde periode vorig jaar.