'Welkom in Afghanistan': zo promoten westerse reisinfluencers een land met een discutabel regime

De influencers laten mooie natuurbeelden in Afghanistan zien, ze lopen door de markten in Kabul die een influencer beschrijft als: "It's a complete sausage fest here." Oftewel: er zijn hier alleen maar mannen, vrouwen worden hier niet gezien. Een andere influencer zegt dat de taliban 'ontzettend vriendelijk' zijn.

Met afschuw reageren kijkers op deze video's. "Kan je ook iets zeggen over vrouwen die in alles beperkt worden en zie je überhaupt daar gelukkige vrouwen?", schrijft een kijker. Een ander zegt: "Deze influencers zijn zo wanhopig op zoek naar content en een viral filmpje dat ze bereid zijn het leven van hun volgers in gevaar te brengen. Ga er gerust heen en neem je eigen risico, maar romantiseer de plek niet en plaats het niet op sociale media alsof onderdrukking niet bestaat. Het is enorm beledigend voor degenen die hun leven hebben verloren aan de taliban."

Gijzelingsvideo

Recent ging nog een 'gijzelingsvideo' viral waarbij drie mannen op de achtergrond staan, die talibanstrijders moeten voorstellen. Voor hen zit een 'gijzelaar' met een zak over zijn hoofd. Wanneer die zak van zijn hoofd wordt getrokken, lacht de gijzelaar en roept hij: "Welkom in Afghanistan." De beelden zijn hieronder te zien:

Die negatieve reacties begrijpt Anne Kwakkenbos, expert gender- en vrouwenrechten van Cordaid, wel. Volgende week is het precies vier jaar geleden dat de taliban de macht weer overnamen in Afghanistan. Kwakkenbos was toen zelf in Kabul om daar vrouwen te helpen. Ze zegt dat er sinds de overname veel is gebeurd: "In de afgelopen vier jaar hebben de taliban wetten en regels ingevoerd die veel impact hebben gehad op de bevolking, maar met name op de vrouwen in Afghanistan."

"Veel rechten zijn afgenomen. Zo mogen vrouwen veel beroepen niet meer uitoefenen, ze mogen ook niet voor de overheid werken tenzij ze willen schoonmaken. Vrouwen mogen officieel niet zonder een mannelijke begeleider over straat. Na de basisschool mogen ze ook geen onderwijs meer volgen."

Hoewel de taliban wereldwijd niet worden erkend, proberen ze wel hun negatieve imago te verbeteren door bijvoorbeeld dus propagandavideo's te laten maken door influencers. "Ze proberen echt naar buiten over te laten komen dat ze alles onder controle hebben. Vóór hun overname in 2021 werden de meeste aanslagen gepleegd door de taliban. Nadat zij de macht overnamen, pleegden ze die aanslagen niet, waardoor de dagelijkse veiligheid wel is toegenomen. Maar als we naar de veiligheid in brede zin kijken, is dat niet het geval." 

Vrouwen mogen niet zingen in openbaar

Daarmee doelt Kwakkenbos op de beperking van vrijheden van de bevolking door de taliban. Vorig jaar zomer kwam er ook weer een nieuw dieptepunt voor vrouwen in het land. De taliban introduceerden nieuwe regels die het vrouwen verbieden om in het openbaar te zingen of voor te lezen. Ook mogen ze niet meer naar mannen in het openbaar kijken, tenzij het (aangetrouwde) familie is.

Elke Kuijper van Amnesty International sluit zich aan bij Kwakkenbos. "Ik snap dat mensen naar Afghanistan willen, want het is ongetwijfeld een prachtig land met ontzettend mooie natuur. Maar daarbij moet je niet vergeten wat de echte situatie is voor de bevolking daar."

Liever zou zij zien dat de influencers bij thuiskomst ook hun platform gebruiken om aandacht te geven aan de positie van de vrouwen in het land. "Ze worden daar als derde- of vierderangsburger gezien. Als je wordt opgepakt in het land, is het vrij normaal dat je mishandeld wordt, soms ook seksueel. De grondwet en het juridische systeem zijn door de taliban vervangen door hun interpretatie van sharia-wetten. Terwijl deze influencers video's maken waarin ze hun eigen ervaring laten zien in Afghanistan, schetsen de inwoners van het land een heel ander beeld van hun leven daar." Volgens Kuijper gebruiken de taliban de influencers 'ongetwijfeld om hun eigen imago te verbeteren'.

'Taliban waren vriendelijk'

Enkele influencers reageerden onlangs in de talkshow van de Britse journalist Piers Morgan op de kritiek. Daarbij zei één van hen dat hij zichzelf ook als journalist ziet die op bepaalde plekken komt in Afghanistan, waarvan menig andere journalist niet in de buurt kan komen. Een ander zei dat hij naar Afghanistan reisde zonder vooroordelen en dat hij voor zichzelf daar werkte. "Wat ik zag, was dat de taliban vriendelijk waren. Ik kan niet vertellen wat er achter de schermen gebeurt en natuurlijk ben ik het niet eens met hoe ze vrouwen behandelen."

Een andere influencer die in zijn filmpjes liet zien hoe kinderen op jonge leeftijd al getraind werden met wapens, is het niet eens met de kritiek: "Wat moet ik dan doen? Waar de taliban bij zijn, zeggen dat het zo erg is wat ze doen met deze kinderen?"

Er zit nog een groot verschil tussen dit soort reisinfluencers en journalisten, zegt Kwakkenbos. Als een journalist afreist naar Afghanistan of een ander conflictgebied, om daar verslag te doen, heeft hij of zij te maken met bepaalde journalistieke normen. "Maar een influencer die betaald krijgt, wordt ook betaald om een bepaald verhaal neer te zetten. In hoeverre kunnen zij laten zien wat er écht speelt in het land?"

"In de video's zie je namelijk ook dat ze begeleid worden door de taliban. Die laten natuurlijk geen dingen zien waarvan ze niet willen dat het op beeld komt te staan. Ze laten je niet de armoede en hongersnood zien. Ik betwijfel of je beide kanten kunt laten zien, omdat je zo beperkt wordt door de taliban." 

Hoewel tienermeisjes niet meer naar school mogen in Afghanistan, doen sommigen het stiekem toch. Hoe dat gaat, zie je in deze video: