Onderonsje Trump-Poetin over Oekraïne op voorhand 'overwinning voor Rusland'

1. Waar en wanneer ontmoeten Trump en Poetin elkaar?

De ontmoeting begint vanavond om 21.00 uur Nederlandse tijd. Ter plaatse, in de Amerikaanse staat Alaska, is het dan 11.00 uur.

Volgens een verklaring van het Kremlin hebben de twee eerst een gesprek onder vier ogen, waarbij alleen tolken aanwezig zijn. Daarna schuiven topdiplomaten van beide landen aan om tijdens 'een werkontbijt' een deal te bespreken. Trump wordt onder meer vergezeld door buitenlandminister Rubio en CIA-chef Ratcliffe. Poetin heeft zijn trouwe rechterhand Lavrov aan zijn zijde. De Russische minister van Buitenlandse Zaken had bij aankomst in Alaska een trui aan waarop CCCP stond, de oude benaming van de Sovjet-Unie.

Achteraf houden Trump en Poetin een gezamenlijke persconferentie.

De gesprekken vinden plaats op de militaire basis Elmendorf-Richardson. Ze hebben waarschijnlijk voor Alaska gekozen omdat daar een gedeelde geschiedenis ligt. Rusland verkocht de staat in 1867 aan Amerika, en er wonen nog altijd Russischsprekende gemeenschappen.

"Alaska ligt min of meer tussen Washington en Moskou in", zegt Amerika-correspondent Erik Mouthaan. "Wat voor Poetin prettig is, is dat hij alleen maar over Russisch grondgebied hoeft te vliegen, en niet over landen waar hij eventueel gearresteerd zou worden voor oorlogsmisdaden."

2. Waar gaat het overleg over?

Het overleg gaat over het beëindigen van de oorlog in Oekraïne, die woedt sinds Rusland de aanval inzette in februari 2022. In het oosten van Oekraïne wordt sindsdien een bloedige oorlog uitgevochten, met enorme aantallen slachtoffers tot gevolg.

In de oorlog zijn meerdere oorlogsmisdaden gepleegd, waaronder de beruchte slachtpartij in Boetsja in maart 2022. Ook werden kinderen uit Oekraïne ontvoerd om in Russische gezinnen te worden geplaatst. Daarnaast bestookt Rusland andere gebieden in Oekraïne, waaronder hoofdstad Kyiv, onophoudelijk met raketten en drones. Ook daarbij vallen veel slachtoffers.

Trump pochte in de verkiezingsrace vorig jaar dat hij de oorlog in een dag kon beëindigen als hij aan zijn tweede termijn als president zou beginnen. Maar sinds 20 januari is er niets bereikt. De oorlog is sindsdien zelfs alleen maar intensiever geworden.

Nu lijkt het erop dat Trump toch een doorbraak wil forceren. De laatste weken heeft hij meermaals zijn ongeduld uitgesproken over de Russische weigering om naar de vrede toe te werken. Hij dreigde Rusland met zware economische sancties als dat land niet snel akkoord ging met een vredesplan. De deadline daarvoor was afgelopen vrijdag, maar die ging ongemerkt voorbij omdat intussen de top van vanavond was gepland.

Vanuit het Kremlin zijn in aanloop naar de ontmoeting ook andere onderwerpen aan de agenda toegevoegd, met name het aantrekken van de economische samenwerking tussen Rusland en Amerika, en nieuwe afspraken over nucleaire wapens.

3. Waarom mag de Oekraïense president Zelensky er niet bij zijn?

Het lijkt erop dat dit een eis was van Poetin. Zelensky zelf gaf aan graag aan tafel te willen zitten. Europese leiders zeiden eerder dat gesprekken zonder Zelensky en Europa ongepast waren, maar dat bracht Trump niet op andere gedachten. Er werd een compromis gevonden: Europese leiders spraken met Trump om hun zorgen en eisen te bespreken.

Hier zie je wat Trump van de ontmoeting verwacht:

4. Welke uitkomst wordt verwacht?

Dat is, met de grillige Trump aan tafel, de grote vraag. In Oekraïne en Europa wordt vooral gevreesd voor een uitkomst die gunstig is voor Rusland en Amerika, maar Oekraïne en Europa weinig te bieden heeft. Het is bekend dat Poetin in elk geval het oosten van Oekraïne, de Donbas, wil houden. Dat geldt ook voor schiereiland de Krim, dat Rusland al sinds 2014 bezet houdt.

De vraag is of Trump zich tegen deze Russische eisen zal verzetten. In Oekraïne heeft men daar bitter weinig vertrouwen in. Ten eerste heeft Trump de afgelopen dagen al vrij achteloos gesproken over het 'uitruilen van grondgebied'. Hij zei het gesprek met Poetin in te gaan 'om te horen wat Poetin te zeggen heeft'. Dat klonk niet al te ambitieus.

Ten tweede ligt nog vers in het geheugen hoe Trump meerdere keren de propaganda van Poetin klakkeloos napraatte. Zo noemde Trump de Oekraïense president Zelensky zelfs een dictator, die niet democratisch gekozen zou zijn. Daarnaast was Oekraïne volgens Trump zelf schuldig aan het uitbreken van de oorlog.

Rusland-correspondent Olaf Koens zegt dat het meest waarschijnlijke scenario een 'bevriezing van de status quo' is. "Ik kan me goed voorstellen dat ze aansturen op een staakt-het-vuren, waarbij het oosten van Oekraïne en de Krim officieel Oekraïens grondgebied blijven, maar dat Rusland het daar in de praktijk bestuurlijk voor het zeggen heeft."

In dat geval, zegt Koens, kan Poetin in Rusland claimen dat hij de oorlog heeft gewonnen, en kan Zelensky in Oekraïne volhouden dat hij geen grondgebied heeft prijsgegeven aan de vijand. "Wat de uitkomst ook is, het wordt een overwinning voor Poetin."

In Oekraïne hebben ze nog enige hoop van de grondstoffendeal die Trump bij Zelensky afdwong, over het delven van grondstoffen in Oekraïne. Amerika kan daar flink van profiteren. Oekraïne heeft voor die deal nog geen tegenprestatie gezien. Toch is dit vanavond mogelijk wel in Oekraïens voordeel: veel van die waardevolle aardmetalen liggen namelijk in de grond in de oostelijke Donbas-regio. Als Trump daarvan een graantje wil meepikken, is het in zijn belang dat gebied voor Oekraïne te behouden, hopen ze in Oekraïne.

Koens daarover: "Ik denk dat het Trump weinig uitmaakt of hij die aardmetalen met Oekraïense of met Russische hulp krijgt. Bovendien is dat gebied kapotgeschoten. Voordat je daar een beetje economisch duurzaam mijnbouw kunt plegen, ben je jaren verder."

Een ontmoeting tussen de twee leiders in het Witte Huis mondde eerder dit jaar uit in een ordinair potje bekvechten voor het oog van de wereld. Beelden daarvan zie je hier:

5. Wat heeft Rusland te winnen?

Poetin lijkt geen haast te maken om de oorlog te beëindigen, eerder het tegendeel. Maar hij wil Rusland wel dolgraag uit het economische en diplomatieke isolement halen waar het sinds het begin van de oorlog in terecht is gekomen, zegt Koens. "Hij heeft al gewonnen, alleen maar omdat hij als internationale paria, als gezocht oorlogsmisdadiger, thuis wordt uitgenodigd door de leider van de vrije wereld."

Die mening hebben meer mensen, waaronder de Russen zelf. Op de Russische staatstelevisie zei politicoloog Sergei Mikheyev, die bekendstaat als een supporter van de oorlog en een spreekbuis van Poetin: "Poetins bezoek aan Amerika betekent de ineenstorting van het plan om Rusland te isoleren. Ook als ze het nergens over eens worden, is dit een grote doorbraak."

De Oekraïense president Zelensky zei erover: "Wat Poetin wil, is een foto met Trump. Dus hij wint."

The New York Times citeert Ryhor Nizhnikau, een Rusland-expert van het Finse Instituut voor Internationale Betrekkingen, als volgt: "In plaats van nieuwe sancties krijgt Poetin een topoverleg. Dit is een grote overwinning voor Poetin, ongeacht de uitkomst."

Koens voegt toe: "Poetin wil vooral de oorlog winnen. Als het conflict inderdaad bevroren wordt, wint hij. Want dan kan hij Europa en de NAVO blijven ondermijnen. En als hij voor elkaar kan krijgen dat Oekraïne permanent instabiel blijft, bijvoorbeeld met de garantie dat ze niet mogen toetreden tot de NAVO, heeft hij alles wat hij wilde."

6. Wat wil Trump?

Koens: "Trump wil de Nobelprijs voor de Vrede. Hij wil aandacht. Hij wil op de foto als de man die dit conflict heeft opgelost."