Factor 4 in plaats van 50: zonnebrandschandaal in Australië
Zonnebrandcrèmes zijn een hot topic op dit moment in Australië. Uit een test van een betrouwbare consumentenorganisatie is gebleken dat veel crèmes helemaal niet de bescherming bieden die ze beloven. Factor 50 blijkt in werkelijkheid bijvoorbeeld veel lager te zijn. En dat in het land met de meeste huidkankerdiagnoses ter wereld.
De Australische Rach is 34 jaar en groeide op met een zekere angst voor de zon. Ze mocht als kind nooit buitenspelen zonder hoed op en op school en via tv-reclames leerde ze dat je je altijd goed moet insmeren. Juist in Australië, waar de zon veel schijnt en de ozonlaag dunner is dan in de rest van de wereld.
Nergens anders komt er zo veel huidkanker voor als in Australië. Twee op de drie inwoners krijgt er in zijn of haar leven mee te maken. Tot haar schrik geldt dat ook voor Rach. Vorig jaar november ontdekten artsen huidkanker op haar neus. "Ik dacht dat ik alles goed had gedaan en toch overkwam het me", zegt ze tegen de BBC.
De schok werd nog groter toen Rach ontdekte dat ze jarenlang zonnebrand had gebruikt die veel minder goed bleek te werken dan gedacht. Dat kwam naar voren in de resultaten van een onderzoek dat het onafhankelijke Choice Australia deed naar 20 zonnebrandcrèmes in het land.
16 van 20 crèmes niet goed genoeg
Wat bleek? 16 van de 20 haalden niet de beschermingsfactor die ze wel claimden te hebben. Factor 30 bleek in werkelijkheid bijvoorbeeld een veel lagere factor te zijn. Zo ook een crème van het merk Ultra Violette. Op de verpakking stond factor 50+, uit het onderzoek van Choice Australia bleek het om factor 4 te gaan. Dit was precies de crème die Rach gebruikte voor haar gezicht.
Choice Australia liet het onderzoek uitvoeren door een onafhankelijk Australisch laboratorium. Maar ze waren zo geschokt door de uitslag van bovenstaande crème, dat ze 'm opnieuw lieten testen in Duitsland. Daar kwamen ze uit op factor 5, ongeveer even laag als in Australië. Ook crèmes van andere grote merken en zelfs van de Australische kankerbestrijdingsorganisatie bleken bij lange na niet de beloofde beschermingsfactor te halen.
Hoe werkt het onderzoek en de beschermingsfactoren?
Tijdens de test van Choice Australia werden proefpersonen ingesmeerd met zonnebrandcrème. Daarna werd de huid blootgesteld aan een zonnesimulator die de effecten van de zon nabootste. De resultaten daarvan werden vergeleken met proefpersonen die zich niet insmeerden. Op basis daarvan werd de factor van de crème bepaald.
"Zo'n beschermingsfactor zegt eigenlijk hoeveel deeltjes er in de crème zitten die uv-straling weerkaatsen", zegt dermatoloog Klara Mosterd van het Maastricht UMC+ tegen RTL Nieuws. "Hoe hoger de beschermingsfactor, hoe meer uv-stralen nodig zijn om tot dezelfde schade te komen. Neem factor 30. Die factor betekent dat je er 30 keer zo lang over doet om dezelfde dosis uv binnen te krijgen. Nadrukkelijk niet om 30 keer zo lang in de zon te zitten."
De meeste merken reageerden op de resultaten door te zeggen dat hun crèmes volgens eigen onderzoek wel voldeden aan de beschermingsfactor. Ook Ultra Violette zei dat in eerste instantie, maar na twee maanden werd het product toch uit de schappen gehaald. Volgens het bedrijf zijn de resultaten van acht verschillende testlocaties tegenstrijdig. Ze bieden excuses aan en hebben de samenwerking met hun oorspronkelijke testlocatie beëindigd.
Voor Rach, bij wie de kanker operatief is verwijderd, is de reactie onvoldoende. Tegen de BBC zegt ze dat ze weet dat ze niet kan vaststellen dat haar kankerdiagnose te maken heeft met de zonnebrand die ze gebruikte. Maar ze vindt het belachelijk dat het product twee maanden na het onderzoek nog in de schappen lag. Online was de Ultra Violette's Lean Screen SPF 50+ Mattifying Zinc Skinscreen, zoals de crème heet, ook in Nederland te krijgen.
30 euro per fles
Andere gebruikers van de crème voelen zich afgescheept door de terugroepactie. In veel gevallen krijgen mensen een productvoucher. Soms krijgen klanten hun geld terug. Geen overbodige luxe, want de flessen van Ultra Violette zijn met ongeveer 30 euro een van de duurste van Australië. "Een terugbetaling gaat toch niet de door de zon geleden schade, ongedaan maken?" reageerde een consument.
In de afgelopen twee weken zijn nog eens vier types zonnebrand uit de Australische schappen gehaald. De onrust is dus nog wel even aanwezig. Maar, zegt dermatoloog Klara Mosterd van het Maastricht UMC+, "het is ook heel lastig om een beschermingsfactor kloppend te laten zijn. Het hangt van veel dingen af."
"Zo maakt het verschil hoe dik je de crème op je huid smeert. De tests worden altijd gedaan met een standaarddikte die niet realistisch is voor wat mensen normaal gesproken doen. Mensen brengen de crèmes simpelweg niet zo dik aan. Een dik en voldoende vaak aangebrachte crème met factor 10 kan bijvoorbeeld effectiever zijn dan een éénmalig dun aangebrachte factor 50", zegt Mosterd.
'Pomp 5 of 6 keer indrukken'
"Sommige mensen doen bijvoorbeeld een beetje zonnebrand op hun hand en smeren daar dan hun hele been mee in. Maar dat is niet genoeg. Er zijn crèmes in pompvorm. Als je goed wil smeren, moet je vijf of zes keer de pomp indrukken per been of arm, maar genoeg mensen drukken 'm maar één keer in."
"Als artsen adviseren we doorgaans minimaal factor 30", zegt Mosterd. "Maar je moet ervoor waken dat je niet te veel op de factors gaat letten. Het gaat er dus vooral om dat je dik genoeg smeert. Ook vaak genoeg en als je zweet of zwemt, dat je dan extra op het smeren let. De boodschap uit Australië is in ieder geval niet om niet te smeren, maar juist omgekeerd. Twijfel je over de factor of iets anders, kies dan voor de voorzichtige weg en smeer gewoon wat meer."
Consumentenbond: 'Geen meldingen in Nederland'
De Consumentenbond doet ieder jaar onderzoek naar zonnebrand op de Nederlandse markt. Het meest recente onderzoek komt uit mei van dit jaar, hierbij kwamen geen grote misstanden aan het licht.
Bij het onderzoek werd vooral gekeken of de factor die op de verpakking stond, overeenkwam met de daadwerkelijke bescherming. Hier mag een klein verschil in zitten, de Consumentenbond houdt een marge van 17 procent aan. Opvallend: huismerken van Decathlon, Kruidvat en Trekpleister kwamen zeer goed uit het onderzoek. Enkele duurdere merken, zoals Biodermal en NIVEA, kwamen duidelijk minder goed naar voren.
Naast de beschermingsfactor werd ook gekeken naar duurzaamheid en gebruiksgemak van het product. De Consumentenbond laat in een reactie aan RTL Nieuw weten dat er geen meldingen bekend zijn van de Australische zonnebrandcrème in Nederland.
