Japan krijgt voor het eerst een vrouw als premier: 'Thatcher als voorbeeld'
Japan krijgt voor het eerst in de geschiedenis een vrouwelijke leider. Sanae Takaichi is door een meerderheid van het parlement gekozen tot premier, een politieke doorbraak van jewelste. Al roept Takaichi meer op dan alleen bewondering. "Ze is erg conservatief als het over man-vrouwverhoudingen gaat", zegt Japan-kenner Casper Wits.
Takaichi zal later vandaag een bezoek brengen aan de Japanse keizer Naruhito, die haar officieel zal benoemen tot het regeringshoofd van het Aziatisch land.
De 64-jarige politica werd begin deze maand al gekozen tot partijleider van de regerende Liberaal-Democratische Partij (LDP). Daarmee stond al in de sterren geschreven dat zij ook de eerste vrouwelijke premier van Japan zou gaan worden. Zeker toen de LDP een coalitieakkoord sloot met de kleinere partij Japan Innovation Party (JIP) was er niets dat haar benoeming nog in de weg stond.
'Erg ongebruikelijk'
"Het is erg ongebruikelijk dat er überhaupt vrouwen van haar statuur zijn in de Japanse politiek", zegt japanoloog Casper Wits. "Wat dat betreft was ze al een uitzondering als prominent politicus. De meeste kabinetten in Japan hebben maar een zeer kleine hoeveelheid vrouwen als minister, laat staan dat ooit een vrouw zo dicht bij het premierschap is geweest."
Ook haar achtergrond is voor een Japanse premier hoogst ongebruikelijk. Die doet denken aan Margaret Thatcher, de eerste vrouwelijke premier van het Verenigd Koninkrijk (1979-1990).
"Terwijl de meeste politici uit politieke families komen waarin erg vaak een familielid al politicus was, is Takaichi afkomstig uit de bescheiden middenklasse. De vergelijking met Thatcher is dan snel gemaakt natuurlijk, en Takaichi noemt haar ook als voorbeeld", zegt Wits, die werkt als universitair docent Oost-Azië Studies aan de Universiteit Leiden.
Echte hardliner
Die vergelijking gaat verder dan enkel het doorbreken van een mannenbolwerk. Net als Thatcher is ook Takaichi een echte hardliner met conservatieve standpunten. Ze vindt feminisme een vies woord, vindt dat Japanse vrouwen 'gewoon' de achternaam van hun mannelijke echtgenoot moeten aannemen en is tegen het homohuwelijk, dat ze 'een bedreiging' noemt voor de samenleving.
"Ze is erg conservatief als het over man-vrouwverhoudingen gaat en zei recent nog provocerend dat ze tegen een work-life balance is", zegt Wits. Hij doelt op de overwinningstoespraak van Takaichi nadat ze werd aangewezen als partijleider. "Ik zal werken, werken, werken, werken en nog eens werken", zei Takaichi, die zei niets te zien in een gezond evenwicht tussen werk en privéleven, met ruimte voor het gezin en hobby's.
Japan heeft al jaren een slechte reputatie op het gebied van structureel overwerken. Een fulltimebaan betekent in Japan al gauw dat je 10 tot 13 uur per dag werkt. Er is zelfs een speciale term voor: karosihi. Wat zoveel betekent als 'jezelf doodwerken door te veel overwerken'.
Officiële cijfers over het aantal 'overwerkdoden' ontbreken, maar het zou gaan om duizenden per jaar, voor een deel ook na zelfmoord ('karojisatsu') vanwege uitputting en extreme werkdruk.
Japan-kenner Wits ziet het ook als een slecht voorteken als het gaat om een van de grootste uitdagingen waarmee Japan wordt geconfronteerd: de stevige bevolkingskrimp. Japan vergrijst extreem snel: nu al is bijna 30 procent van de bevolking (zo'n 36 miljoen mensen) ouder dan 65 jaar.
Hij wijst op het belang dat Takaichi de verbeterde banden met buurland Zuid-Korea heel houdt ondanks haar nationalisme, en Taiwan blijft steunen in de strijd met China. "Dat is ook voor Nederland belangrijk. Ik denk dat men zowel in Europa als in Japan zelf hoopt dat premier Takaichi zal willen inzetten op continuïteit en samenwerking."
Tracy maakt huizen schoon van Japanners die in eenzaamheid overlijden. Dat kwam vorig jaar ruim 70.000 keer voor:
