Europese landen verhogen pensioenleeftijd vanwege vergrijzingscrisis
Het gaat misschien wel hét maatschappelijke thema worden in de komende jaren: vergrijzing. Het aantal gepensioneerden stijgt in rap tempo, maar het aantal werkenden stijgt bij lange na niet snel genoeg mee. Verschillende Europese landen trekken op dit moment allerlei maatregelen uit de kast om het systeem betaalbaar te houden. Maar neem je pensioenmaatregelen, dan tref je sommige Europeanen recht in het hart.
Een grote groep mensen gaat de komende jaren met pensioen of is net met pensioen gegaan. In veel Europese landen is de babyboomgeneratie het grootst. Dat zijn de mensen die in de jaren na de Tweede Wereldoorlog zijn geboren. Allemaal mensen die nu tussen de 60 en 80 jaar oud zijn. Maar het wordt steeds lastiger om al hun pensioenen te betalen. In 2040 zijn er in Nederland bijvoorbeeld nog maar twee werkenden per AOW'er. In 2022 waren dat er vier. Dus is er actie nodig.
Duitsland: belastingvoordeel bij doorwerken
Neem Duitsland. "De regering wil een belastingvoordeel invoeren dat oudere werknemers moet verleiden om na hun pensioenleeftijd door te blijven werken", zegt correspondent Jeroen Akkermans. "Je krijgt naast je pensioen de mogelijkheid om 2000 euro per maand belastingvrij bij te verdienen. Het is bedoeld om het systeem betaalbaar te houden."
"De officiële pensioenleeftijd is nu tussen de 65 en 67 jaar in Duitsland, afhankelijk van je geboortejaar. Vanaf 2031 geldt de pensioenleeftijd van 67 voor iedereen in het land. Er gaan stemmen op om die naar 70 te verhogen, maar dat speelt in de huidige plannen geen rol", zegt Akkermans.
Denemarken: pensioenleeftijd naar 70
In Denemarken zijn er al plannen voor een verdere verhoging. In 2040 ligt de pensioenleeftijd daar op 70 jaar. Volgens de Deense regering is dat noodzakelijk om het pensioenstelsel betaalbaar te houden. Weerstand is er nauwelijks, al hebben meerdere vakbonden wel al aangegeven dat 70 het maximum zou moeten zijn, ook al is de pensioenleeftijd gekoppeld aan de levensverwachting.
Nederland: leeftijd stijgt mogelijk door
Ook in Nederland is er een koppeling tussen de pensioenleeftijd en de levensverwachting. In theorie is het dus mogelijk dat ook bij ons de pensioenleeftijd in de toekomst naar 70 jaar zal stijgen, al hangt dat nog wel van meerdere sociale en politieke factoren af.
Italië: 67 blijft 67
En ook Italië is een land dat zo'n koppeling kent. Maar daar begint het wel te schuren. Met 67 jaar is de pensioenleeftijd op dit moment helemaal niet aan de lage kant. De regering van premier GIorgia Meloni wil die leeftijd nu bevriezen. Tot minimaal 2027 kan de pensioenleeftijd niet meer meestijgen met de levensverwachting, zoals nu wel het geval is. Die beslissing lijkt politiek gemotiveerd.
"Eind oktober waren er nog protesten tegen het verhogen van de pensioenleeftijd", zegt correspondent Sophie van der Meer. "Italië begint al naar de verkiezingen in 2027 te kijken en dus willen veel politici hun kiezers tevredenstellen. Zowel links als populistisch-rechts is tegen een verdere verhoging. Meloni maakt nu de keuze om de leeftijd in ieder geval voorlopig te bevriezen, om de politieke rust te behouden."
"Ze wil niet dat haar regering tussentijds valt. De verkiezingen zijn in 2027 en nu vormt ze een coalitie met andere rechtse partijen, soms nog rechtser dan zijzelf is. Ze heeft die rechterflank nodig om haar coalitie stabiel te houden. Dat doet ze door de geplande verhoging van de pensioenleeftijd per 1 januari niet door te laten gaan. Al zijn niet al haar coalitiegenoten blij met de manier waarop ze dat wil betalen", zegt Van der Meer.
Ook critici kijken met angst naar de bevriezing. Economisch gaat het sinds lange tijd weer wat beter met Italië, maar de vrees bestaat dat deze maatregel de staatsschuld weer zal laten oplopen. "Meloni heeft aangekondigd om de belastingen op banken en verzekeringen te verhogen om het ontstane gat te dichten", zegt Van der Meer. "Maar dat is een tijdelijke maatregel tot de verkiezingen in 2027. De vergrijzing gaat intussen gewoon door, dus een structurele oplossing is het niet."
Frankrijk: protest na protest
Italië kan binnenkort dus in een moeilijke positie terechtkomen. Een land dat daar al in zit, is Frankrijk. De financiële problemen zijn er groot en de eeuwige discussie over de pensioenleeftijd lijkt maar niet te kunnen worden opgelost. President Emmanuel Macron en verschillende premiers hebben al geprobeerd de leeftijd op te krikken van 62 naar 64, maar het verzet van de Fransen is te groot. Inmiddels is ook daar de kwestie doorgeschoven naar verkiezingsjaar 2027.
"Fransen zijn allereerst niet vies van staken", zegt Van der Meer. "Ze zijn dus snel bereid om de straat op te gaan als er maatregelen worden genomen waar ze tegen zijn. En net zoals in Italië zie je dat er in de Franse politiek veel weerstand tegen het verhogen van de pensioenleeftijd is. Zowel bij links als bij rechts. En dat zijn wel meteen grote blokken."
"De Fransen hebben gekozen voor een heel sociaal model. Ze dragen relatief veel af voor de pensioenen van de generaties boven hen. In ruil daarvoor konden ze vaak al jong met pensioen. Dat voelt voor veel Fransen als een recht waarvoor ze jarenlang gewerkt hebben en nu dat dreigt te worden afgenomen, komen ze in opstand."
Beeld over Zuid-Europeanen klopt niet
Het koppelen van de pensioenleeftijd aan de levensverwachting is in Nederland relatief geruisloos gegaan. Bovendien hoor je Nederlanders geregeld hun verbazing uitspreken over hoe Zuid-Europeanen naar hun werk en de pensioenkwestie kijken. Maar dat beeld klopt niet helemaal, zegt Bert Colijn, hoofdeconoom Nederland van ING.
"Ook in Zuid-Europese landen is het aantal 50-plussers dat werkt in de laatste jaren enorm toegenomen. Zelfs in Frankrijk. Ook is er in veel landen een einde gemaakt aan vervroegde uittredingsmogelijkheden. Dat proces is al enkele decennia gaande. De volgende stap nu is om de pensioenleeftijd te verhogen."
"Het verschilt per land of dat lukt. In Frankrijk is dat inderdaad lastig, maar Italië laat zien dat het wel kan, ondanks de pauze die er nu wordt ingelast. Frankrijk en Italië zaten allebei bij de Europese achterhoede als het gaat om de pensioenleeftijd. Italië zit inmiddels bij de kopgroep", zegt Colijn.
Mes snijdt aan twee kanten
"Ook de Duitse samenleving vergrijst hard, want ze hebben een heel grote babyboomgeneratie. Zo'n maatregel om oudere mensen een belastingvoordeel te geven, kan goed werken. En maatregelen nemen is sowieso nuttig, want het mes snijdt aan twee kanten. Hoe later mensen met pensioen gaan, hoe minder pensioen je hoeft uit te betalen. En hoe meer mensen werken, hoe groter je economie."
