Hoe het sprookje van VanMoof eindigde in een nachtmerrie

Nadat VanMoof vorige week uitstel van betaling kreeg, volgde vandaag het faillissement van de op het oog zo succesvolle Amsterdamse bouwer van elektrische fietsen. Curatoren Jan Padberg en Robin de Wit zoeken naar kandidaten die de gezonde delen van het bedrijf willen overnemen; als die onderdelen er tenminste zijn.

Verliezers

Het faillissement van VanMoof kent alleen maar verliezers. Investeerders die de afgelopen jaren zo'n 200 miljoen euro in het bedrijf staken, zijn hun geld kwijt. Dat geldt ook voor klanten die een fiets betaalden, maar nog niet geleverd kregen. Daarnaast zijn er klanten zoals Djesse, die met fietsen zitten die niet meer worden gerepareerd. Hij vertelt erover tegen RTL Nieuws:

Ook de vele tienduizenden eigenaren van een nog functionerende VanMoof zitten met de gebakken peren. De vraag is of er straks nog iemand is die hun onderhoudsgevoelige fiets kan repareren, en of de software en app wel in de lucht blijven.

Sprookje

Voor de broers Carlier is het sprookje eveneens afgelopen. Dankzij een kapitaalinjectie van investeerders werd hun belang in het bedrijf twee jaar geleden op papier zoveel waard, dat zij met een geschat vermogen van 140 miljoen euro de Quote-500 in fietsten. Maar nu het bedrijf failliet is, zijn hun aandelen waardeloos.

Hoe kan het klanten en investeerders zo lang in VanMoof bleven geloven?

Ondernemende broers

Fietsenbouwer VanMoof werd in 2009 opgericht door de jonge ondernemers Taco en Ties Carlier. De broers groeiden op in een alternatief, maar ondernemend gezin in de Achterhoek, als zoons van festivalorganisator Joost Carlier.

Als begin dertigers ontwierpen de technisch ingestelde broers veertien jaar geleden een prachtige, minimalistische fiets die werd gekenmerkt door dikke buizen. De stoere stadsfiets sloeg aan bij een jong stedelijk publiek.

Eerste e-bike

In 2014 kwamen de broers met hun eerste e-bike, die elektrisch fietsen hip maakte. Tot die tijd was dat vooral voorbehouden aan bejaarden met slechte knieën of een beperkt uithoudingsvermogen. Het design en de elektronische snufjes maakten de elektrische fietsen van VanMoof onweerstaanbaar voor een techniek- en designgevoelig jonger publiek.

In het voorjaar van 2015 opende VanMoof een al even trendy nieuw hoofdkantoor met showroom aan de Amsterdamse Mauritskade. Dankzij het über-hippe imago kon VanMoof uitgroeien tot een serieus bedrijf, met in 2018 een omzet van zo'n 10 miljoen euro.

Investeerders

Ook wist het bedrijf met succes investeerders aan te trekken. In de herfst van 2017 stak de Nederlandse durfkapitaalverschaffer Slingshot 4 miljoen euro in de fietsenbouwer.

Via crowdfunding haalden de broers vlak daarna nog eens 2,5 miljoen euro van fans op. Oprichter Taco Carlier zei destijds dat VanMoof dankzij die investeringen 'de volgende stap naar internationale groei' kon maken.

Gebrekkige kwaliteit

Toch waren er ook in 2017 al geluiden dat de fietsen kwalitatief tekortschoten. Daarop wees onder meer een werknemer van spoorbedrijf NS dat dertig VanMoofs als dienstfiets had gekocht, in een ingezonden reactie op een ronkend interview met de Carliers in De Volkskrant.

"50 procent van de zadelpen-snelsluitingen is gebroken, zo'n twintig trappers liggen te wachten op de fietsenmaker, wielen slingeren, naven rammelen en het gros van de dertig fietsen hoor je ondertussen al van verre aankomen", schreef hij.

Wereld veroveren

Maar de fietsen van VanMoof waren zo mooi dat de omzet doorsteeg, tot bijna 35 miljoen euro in 2019. Omdat de kost voor de baat uitgaat, boekte het bedrijf dat jaar wel een verlies van 7,7 miljoen euro.

Het mocht de pret niet drukken; de broers Carlier schreven in hun jaarverslag dat de verliezen het bedrijf niet in gevaar brachten. VanMoof had volgens hen namelijk bewezen dat er genoeg investeerders waren die wilden meeprofiteren van de groeipotentie van elektrisch fietsen.

Zij zouden in de rij staan om het bedrijf te overladen met groeikapitaal. In interviews voedde Taco Carlier de investeringshonger van geldschieters; het was zijn missie ervoor te zorgen dat er in grote steden over de hele wereld net zoveel gefietst zou gaan worden als in Amsterdam.

Duurzame revolutie

Ook in steden die heuvelachtiger waren of waar het warmer was, zou dat mogelijk zijn dankzij de zegeningen van de elektrische fiets. Carlier predikte een duurzame revolutie van stedelijke mobiliteit, waarbij autogebruik drastisch werd teruggedrongen. Het doel van VanMoof werd om 'one billion bums on bikes' te krijgen, een miljard konten op een fietszadel.

Bovendien zou VanMoof bij tegenvallers de groeiplannen kunnen terugschroeven, waardoor het minder geld nodig zou hebben.

Voorjaar 2020 introduceerde VanMoof de nieuwe modellen S3 en X3, waar er binnen twee maanden al 15.000 van werden verkocht. Het bleek een absoluut verkoopsucces. De omzet van het bedrijf steeg dat jaar met 84 procent, tot 64 miljoen euro.

Internationale hypergroei

Innovatie, duurzaam, design en snelle groei; investeerders vonden het allemaal prachtig. Bovendien was geld dankzij de lage rente goedkoop. In mei 2020 haalde VanMoof 12,5 miljoen euro op bij de Europese investeerder Balterton en de leverancier Sinbon Electronics. "VanMoof is daardoor klaar voor de volgende fase van internationale hypergroei", juichte de fietsenbouwer.

"De fietsen van VanMoof behoren tot de allerbeste in de sector, in een snelgroeiende markt die de wereld positief verandert", verklaarde directeur Colin Hanna van investeerder Balderton, die 'dankbaar' zei te zijn dat de investeerder ‘mocht aansluiten bij deze prachtige reis’.

In september 2020 haalde het bedrijf bij een tweede grote investeringsronde nog eens 40 miljoen dollar op, bij investeerders Balderton, Norwest en Felix Capital.

Megaverlies in 2020

Dat het verlies van VanMoof in 2020 explodeerde, maakte niets uit. Dat jaar stond er een nettoverlies van bijna 40 miljoen euro onderaan de streep, een vervijfvoudiging van het jaar ervoor.

In 2021 bleek bovendien opnieuw dat de fietsen die VanMoof helemaal niet behoorden 'tot de allerbeste in de sector'. Integendeel, op beoordelingssites warende negatieve recensies niet van de lucht. "Mensen klagen steen en been over late leveringen, kapotte fietsen en – vooral -  over het ongemak als er iets gemaakt moet worden", constateerde RTL Z in maart 2021.

Rommeltje

Ook administratief blijkt VanMoof een rommeltje te zijn geweest. Bij de jaarcijfers over 2019 die werden gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel zat nog wel netjes een accountantsverklaring. Daarin benadrukte Pim van de Haar van Adbeco Accountants uit Emmen echter dat er te veel onzekerheden waren om een oordeel over de cijfers te geven.

Bij de jaarrekening van 2020 ontbrak een accountsverklaring zelfs volledig, volgens VanMoof als gevolg van 'overmacht', omdat de accountant de 'werkzaamheden nog niet kon afmaken'. Over 2021 ontbrak opnieuw een accountantsverklaring.

Klapper

Investeerders met dollartekens in de ogen waren verblind door het uiterlijk vertoon en de beloftes van internationale hypergroei, en bleven het bedrijf financieel steunen. In september 2021 kwam de klapper; een groep van oude en nieuwe investeerders onder leiding van het Aziatische Hillhouse stak maar liefst 128 miljoen dollar (destijds 108 miljoen euro) in het bedrijf.

Door die investering werden de broers Carlier in elk geval op papier opeens zeer vermogend. De waarde van hun aandelen in VanMoof werd door Quote geschat op 140 miljoen euro.

Miljardair

Taco Carlier zei daar nuchter onder te blijven. Op de vraag van het zakenblad wat hij ervan zou vinden als hij door een beursgang miljardair zou worden, antwoordde hij een vermogen boven de 12 miljoen euro als 'ballast' te beschouwen.

Voor VanMoof leek the sky the limit. In een interview met ondernemersblad MT/Sprout vergeleek de oprichter zijn bedrijf met Apple en Tesla. "Alleen groeit de markt voor e-bikes veel sneller dan de automotive." VanMoof stelde dat er in 2028 wereldwijd voor 48 miljard dollar e-bikes zouden worden gekocht.  

Hip maar haperend

Maar in 2022 groeiden de problemen VanMoof langzamerhand toch boven het hoofd. In april van dat jaar wist het FD in een artikel met de titel 'Van hip naar haperend' te melden dat maar liefst een op de tien geleverde fietsen mankementen vertoonde. En dat het bedrijf de reparaties helemaal niet aankon.

Oprichter Taco Carlier erkende destijds dat VanMoof een nieuwe leidinggevende zocht die het bedrijf er weer bovenop kon helpen, en zou klaarstomen voor een beursgang binnen enkele jaren. De Nederlandse topmanager Gillian Tans mocht dat varkentje gaan wassen.

Veeg teken

Tans was een klinkende naam, met haar zeventienjarige ervaring bij de succesvolle overnachtingenwebsite Booking.com, die zij tussen 2016 en 2019 had geleid. Bovendien had zij in 2020 ook geld in vanMoof geïnvesteerd.

Tans kreeg een flinke klus. Begin dit jaar bleek uit jaarstukken dat VanMoof in 2021 een verlies van 78 miljoen euro had geboekt, op een omzet van 83 miljoen euro. Over 2022 verwachtte het bedrijf een vergelijkbaar verlies. Het totale verlies dat VanMoof tussen 2019 en 2022 leed, was daarmee even groot als het geld dat investeerders er hadden ingepompt.

Bodem schatkist

De bodem van de schatkist was dus in zicht. Begin dit jaar werd VanMoof nog gered, toen bestaande investeerders toch nog wat geld in het bedrijf staken. Uit de jaarrekening blijkt echter dat de fietsenbouwer nog meer geld nodig had en voor eind maart een nieuwe financiering wilde binnenhalen. Maar eind maart bleef het stil. Dat trouble shooter Tans afgelopen mei al weer opstapte, was een veeg teken.

Vorige week ging het snel. Technologieblog TechCrunch meldde dinsdag dat klanten al twee weken geen nieuwe fiets meer konden bestellen, en dat VanMoof naarstig op zoek was naar een noodfinanciering.

Tevergeefs; twee dagen later kreeg VanMoof uitstel van betaling. Met het faillissement van vandaag komt er een einde aan het sprookje van de broers Carlier.

Kater

De eigenaren van een mooie maar onderhoudsgevoelige VanMoof-fiets blijven achter met de kater. Zij moeten hopen dat iemand delen van het bedrijf doorstart, zodat de fietsen gerepareerd kunnen blijven worden.