Hoe het groene imperium van Kees Koolen ineenzakt

Ter gelegenheid van het vijfjarige bestaan dit jaar zou het duurzame energieconcern Koolen Industries, dat werd opgericht door de 59-jarige superinvesteerder Kees Koolen, afgelopen juni een grootscheeps evenement organiseren voor honderden genodigden op zijn bedrijfsterrein in Hengelo.

Afbrokkelen

Vooraankondigingen riepen belangstellenden op om zich alvast aan te melden, omdat zij het feestje niet zouden willen missen. Maar het evenement werd afgelast, omdat er in Hengelo even niets meer te vieren valt. Na jarenlange snelle groei is Koolen Industries de afgelopen zes maanden door een reeks faillissementen in sneltreinvaart afgebrokkeld. Het is de vraag of het concern dit overleeft.

Koolen zelf zegt tegenover RTL Z nog 'heel positief' te zijn. "Er zijn een inderdaad een aantal bedrijven failliet gegaan. Maar ik zie nog steeds heel grote kansen, bijvoorbeeld in de markt voor laadpalen. We gaan door met de dingen die werken."

Koolen Industries

Terug naar 2019, het jaar waarin ondernemer Kees Koolen aankondigt dat hij een bedrijvenconglomeraat gaat oprichten dat een vooraanstaande rol zou spelen in de energietransitie van fossiele naar duurzame energie.

Dat bedrijf gaat Koolen Industries heten. Het fundament van Koolen Industries is het batterijbedrijf Super B, waarbij Koolen al sinds 2010 betrokken is als aandeelhouder. Dit bedrijf levert kleine maar krachtige lithium-accu's, voor onder meer luxe campers. 

Maar Koolen wil met zijn nieuwe onderneming actief worden in de hele keten, van de opwekking van duurzame energie, tot de opslag en levering ervan. Daarom investeert hij vanaf 2019 in sneltreinvaart in zonnepaneel-, batterij- en laadpaalbedrijven, en een fabricagebedrijf. Binnen vier jaar bouwt hij zo een conglomeraat op met zo'n 28 dochterbedrijven.

Gunstige vooruitzichten

Koolen vestigt zijn hoofdkantoor op een door hem aangekocht duurzaam bedrijventerrein in Hengelo, The Green Box. De vooruitzichten voor Koolen Industries zijn gunstig. Politiek, bedrijfsleven en particulieren lijken zich steeds meer bewust van de noodzaak voor een transitie van fossiele naar duurzame energie, en scharen zich daarachter met beleid, subsidies en investeringen. De markt lijkt klaar voor een Nederlandse kampioen op het gebied van de duurzame energie.

Bovendien staat Koolen bekend als een succesvol investeerder. Dankzij zijn vroege betrokkenheid bij hotelplatform Booking en taxidienst Uber is hij zeer vermogend. Zakenblad Quote schat zijn vermogen op 390 miljoen euro.

Daarbij geeft zijn vrijwel jaarlijkse deelname als coureur aan de Dakar-rally Koolen de uitstraling van een vitale durfal en doorzetter. In interviews trekt hij zelf de vergelijking met het ondernemerschap, waarbij je bij tegenslag ook rustig moet blijven, moet reflecteren en doorzetten. "Je wint niet omdat je even snel wat goed doet, je wint omdat je doorgaat en omdat, als je een fout maakt, je niet in paniek raakt en geen domme dingen doet", zegt hij in 2017 in NRC Handelsblad.

Omstreden

Maar Koolen is niet helemaal onomstreden. Tegenstanders verwijten hem een 'luchtfietser' te zijn, die mooie praatjes verkoopt, maar niet altijd levert. Het bekendste voorbeeld daarvan is het ambitieuze batterijproject, waarmee hij de leegstaande luchthaven Twente zou ombouwen tot een accu-campus waar 2000 ingenieurs werk zouden vinden.

In de aanloop naar dat project krijgt Koolen de bijnaam 'de Twentse Elon Musk' of 'de Elon Musk van de polder'. Maar al snel blijkt dat hij niet genoeg investeerders vindt, waarop het project als een plumpudding in elkaar zakt. Een lening van 7,5 miljoen euro aan overheidsgeld wordt pas 3,5 jaar later terugbetaald.

Ondernemerschap

In een interview met de regionale krant de Stentor uit 2019, waarin de investeerder zijn toekomstplannen met Koolen Industries uiteenzet, haalt hij daarover zijn schouders op. Volgens hem horen mislukkingen bij ondernemerschap, en is de kritiek afkomstig van mensen die zelf niets presteren. "Ik ben ondernemer, ik innoveer en experimenteer en dan gaat er soms ook iets niet goed. Dat hoort erbij."

Met Koolen Industries lijkt hij de afgelopen jaren zijn revanche te halen voor het mislukte batterijproject. Het bedrijf groeit de eerste jaren als kool. Het concern richt vier divisies op; voor de opwekking van energie (zonnepanelen), de opslag van duurzame energie (onder meer batterijen), maar ook voor de ontwikkeling en fabricage van apparatuur en voor mobiliteit. 

Batterijen

De divisie voor de opslag van duurzame energie bestaat zoals gezegd aanvankelijk vooral uit batterijbedrijf Super B, maar krijgt al snel versterking. Zo wordt in 2020 het nieuwe bedrijf Smart Grid opgericht, dat een grote hoeveelheid accu's in een container verbindt aan slimme software. De batterijcontainers zijn bedoeld voor klanten die veel energie nodig hebben.

Daarnaast investeert Koolen Industries vele miljoenen in grote belangen in andere energie-opslagbedrijven, zoals Elestor uit Arnhem, GreenBattery uit Haarlem en Battolyser en Proton uit Schiedam.

Zonnepanelen

Maar daarbij blijft het niet. Naast de batterijdivisie stampt Koolen Industries in sneltreinvaart ook een divisie voor de opwekking van duurzame energie uit de grond. Dat doet de ondernemer door de overname van een trits Nederlandse zonnepaneelbedrijven.

Zo koopt Koolen in 2019 de Energy Experience Group, onder meer met dochters BonGo Solar en Installatie Service. Een jaar later volgen overnames van Novavolt en BeSolar. Daarnaast wordt dochterbedrijf Koolen Energy Projects opgericht, dat zonnepanelen levert aan grote bedrijven. Zo legt het 18.000 panelen op het dak van The Green Box, het eigen bedrijvencomplex van Koolen in Hengelo.

Productie en mobiliteit

In 2021 volgt een andere belangrijke overname, van machinefabriek NieuweWeme in Oldenzaal. Die produceert technische installaties, en gaat functioneren als de werkplaats voor Koolen Industries. De website van NieuweWeme komt vol te staan met samenwerkingsprojecten met Koolen-zusters. Zo worden er batterijcontainers, laadpalen en aanhangwagens met accu's in elkaar geknutseld.

Ook met NieuweWeme zijn de ambities groot. Bij de overname in 2021 zou het bedrijf in de herinnering van oud-eigenaar Ben Nieuwe Weme een omzet hebben gedraaid van 30 miljoen euro. Andere bronnen melden overigens een omzet van 19 tot 24 miljoen. Hoe dan ook: die omzet zou onder de vleugels van Koolen Industries in enkele jaren naar 100 miljoen euro moeten. NieuweWeme is daarmee de spil van de divisie Ontwikkeling & Productie.

De divisie voor duurzame mobiliteit ten slotte is het kleinste bedrijfsonderdeel van Koolen Industries. Daarin zijn onder meer de belangen in laadpaalbedrijven Floading (50%) en We Drive Solar (70%) ondergebracht. Ook zit hierin het bescheiden belang dat Koolen in 2019 nam in Hardt Hyperloop, dat een zweeftrein in een buis ontwikkelt.

Indrukwekkend

Eind 2022, na vier jaar keihard bouwen, staat er een indrukwekkend bedrijvenconglomeraat. Koolen Industries is dan uitgegroeid tot een concern met een omzet van 105 miljoen euro, dat goed is voor 466 voltijdsbanen.

Volgens de jaarrekening over 2022 neemt de divisie zonnepanelen met ruim 56 miljoen euro bijna de helft van de totale omzet voor zijn rekening. De batterijdivisie is goed voor een omzet van ruim 26 miljoen. De fabricagedivisie zou bijna 19 miljoen euro doen, en de mobiliteitsdivisie 3,5 miljoen euro.

Miljoenenverliezen

De omvang van Koolen Industries mag indrukwekkend zijn, maar het concern boekt nog steeds geen stuiver winst. Integendeel. Uit de jaarrekeningen blijkt dat de onderneming uit Hengelo in de eerste drie jaar in totaal zo'n 31 miljoen euro aan verliezen leed. In 2022 komt daar nog eens een verlies van bijna 21 miljoen euro bovenop.

Desondanks schrijft oprichter Koolen in het jaarverslag zich geen zorgen te maken over de toekomst. De verliezen zouden onder meer het gevolg zijn van investeringen in onderzoek en ontwikkeling. De kost gaat nu eenmaal voor de baat uit, is de gedachte. Een andere factor zijn de hoge kosten van de holding, van waaruit alle bedrijven en participaties worden aangestuurd.

Diepe zakken

Maar dankzij de diepe zakken van de eigenaar, die in 2022 opnieuw bijna 32 miljoen euro in Koolen Industries pompt, zou het bedrijf zonder problemen kunnen blijven doordraaien. De vooruitzichten voor de toekomst zijn nog steeds uitstekend, schrijft Koolen in zijn verslag.

Voor 2023 rekent Koolen op een omzetstijging van 62 procent, tot 170 miljoen euro. Ook is de verwachting dat verschillende dochterbedrijven de ontwikkelingsfase ontstijgen, en de commerciële fase zullen bereiken. Lees: ze zouden eindelijk geld gaan verdienen. 

Of die voorspellingen uit zijn gekomen, is onduidelijk. Koolen Industries heeft namelijk tot op de dag van vandaag nog geen jaarrekening over 2023 ingeleverd bij de Kamer van Koophandel. Opmerkelijk, want de cijfers over 2022 werden vorig jaar al op 11 juli gedeponeerd.

Koolen zegt desgevraagd dat die vertraging het gevolg is van de recente faillissementen. "Het is nog even de vraag hoe de recente ontwikkelingen precies moet worden verwerkt in de boeken. Maar de verwachting is dat we vorig jaar uitkwamen op een omzet van zo'n 130 tot 140 miljoen."

Geweldige sfeer

In elk geval is de sfeer bij Koolen Industries in 2023 nog geweldig. Eind juni organiseert het bedrijf een groot evenement op het hoofdkantoor in Hengelo, voor ruim 400 bezoekers uit de energietransitie-wereld.

Onder de sprekers is ook Kees Koolen zelf, die positieve vergezichten schetst. Zo gaat hij in op de 'megatrends die duurzame opwekking enorm zullen versnellen en goedkoper maken' en trekt hij 'een parallel tussen de internettransitie in de jaren negentig en de energietransitie nu'.

Koolen Industries telt dan naar eigen zeggen inmiddels duizend werknemers. Het bedrijf kondigt alvast aan om in 2024, ter gelegenheid van het vijfjarig bestaan, een nog groter evenement te zullen organiseren. 

Eerste faillissement 

Maar dit jaar blijkt opeens dat Koolen Industries helemaal niet zo geweldig loopt. De afgelopen zes maanden zakt het ene na het andere dochterbedrijf door het ijs. Zo gaat productiebedrijf NieuweWeme begin april plotsklaps failliet. Zelfs oud-eigenaar Ben Nieuwe Weme, die nog voor het bedrijf werkt, zegt dat dat voor hem als verrassing kwam. In de faillissementsverslagen wordt het bankroet toegeschreven aan een groot aantal oorzaken, waaronder problemen bij de productie van batterijcontainers en laadpalen.

Zo zijn de productiekosten voor de containers te hoog, en blijkt toezichthouder RDI de productie ervan tijdelijk te hebben stilgelegd omdat het elektrisch ontwerp niet zou voldoen aan de storingseisen. Dat leidt tot capaciteitsproblemen en extra kosten.

Tot overmaat van ramp zou de vraag naar batterij-opslagsystemen 'grotendeels zijn stilgevallen als gevolg van een tegenvallende vraag vanuit de markt, mede door onduidelijke wet- en regelgeving'.

Laadpaalellende

Ook bij de productie van laadpalen was sprake van tegenvallers. Omdat een vitaal onderdeel niet functioneerde, eiste een klant de vervanging van de al geplaatste laadpalen. Een enorme kostenpost dreigde.

Om kort te gaan, de samenwerking met de zusterbedrijven uit het Koolen-imperium liep niet op rolletjes. In regiokrant Tubantia noemde de oud-eigenaar het 'doodzonde dat zo’n mooi Twents maakbedrijf in twee jaar om zeep is geholpen'.

Doorstarten

Koolen bevestigt tegenover RTL Z de problemen met de batterijcontainers en de laadpalen. "De kostprijs van de containers bleek te hoog. Voor de helft van het geld kunnen wij ze in China kopen. En voor onze laadpalen bestelden wij voor miljoenen bij gerenommeerde leveranciers, die echter spullen leverden die niet functioneerden. Ze wilden wel dat wij de rekening betaalden. Door het faillissement van NieuweWeme kwam ik van die leveranciers en de claims af."

Gelukkig kan bedrijf gedeeltelijk worden doorgestart. Ben Nieuwe Weme en metaalbedrijf PLB gaan door met enkele onderdelen. Ook Koolen Industries zet delen voort, onder meer de laadpalen (ondergebracht bij Super B) en batterijcontainers (naar Smart Grid). Schuldeisers blijven achter met de kater.

Bankroet zonnepanelen

Zes weken na de ondergang van NieuweWeme wordt Koolen Industries echter opnieuw keihard getroffen. Eind mei gaan vier solardochters failliet, als gevolg van het verdampen van de markt voor zonnepanelen. Consumenten zijn geschrokken van onzekerheden over het rendement van de panelen, als gevolg van zwalkend overheidsbeleid en terugleverboetes van energiebedrijven.

Door de faillissementen van onder meer dochters BonGo Solar en Novavolt worden 34.000 klanten gedupeerd. Begin september volgt ook het faillissement van de overkoepelende Koolen Industries Solar Group.

Pijlers vallen weg

Met de faillissementen van de productie- en zonnepaneelbedrijven vallen twee belangrijke pijlers onder Koolen Industries weg. Het betreft namelijk zogenoemde 'volwassen' bedrijven, die daadwerkelijk al omzetten opleveren. Veel andere bedrijven en deelnemingen van Koolen Industries zijn beginnende bedrijfjes. Deze start ups kosten alleen maar geld, omdat zij nog moeten investeren in onderzoek en ontwikkeling van nieuwe technologieën.

Zonder NieuweWeme en de zonnepaneelbedrijven is Koolen Industries dus een belangrijk deel van zijn verdienvermogen kwijt. Het concern wordt daardoor nog afhankelijker van de diepe zakken van oprichter Kees Koolen.

Nieuwe faillissementen

Dat is geen goed nieuws, want het is inmiddels wel duidelijk dat het aanvankelijke enthousiasme van Koolen wat is bekoeld. Gezien zijn rotsvaste vertrouwen in de kansen van duurzame energie en zijn geschat vermogen van 390 miljoen euro, is het opmerkelijk dat hij de dochterbedrijven van Koolen Industries zo makkelijk failliet laat gaan. De 'Elon Musk van de polder' heeft overduidelijk geen zin om blanco cheques uit te schrijven.

Dat blijkt begin deze week opnieuw, als RTL Z meldt dat opnieuw enkele dochterbedrijven Koolen Industries failliet zijn gegaan. Dat betreft onder meer battterijbedrijf Smart Grid en NieuweWeme Projects, dat in april nog werd doorgestart.

Koolen zegt in een toelichting dat deze faillissementen vooral de batterijcontainers betreffen. "Daarvoor zagen we in april nog kansen. Voor de energietransitie zijn ze van belang, om het probleem van netcongestie het hoofd te bieden", zegt hij. "Ik dacht dat klanten die niet in China wilde kopen, wegens zorgen over privacy en security. Maar dat viel tegen. De vraag hier viel weg." Ook de politieke onzekerheden over het beleid rond salderingsregelingen en emissievrije steden heeft volgens Koolen niet geholpen.

Rokende puinhopen

Tegen de achtergrond van de reeks van faillissementen in zijn bedrijfsimperium is het geen wonder dat het concern het eerder groots aangekondigde feestelijke bedrijfsevenement dit jaar heeft geschrapt. Het is de vraag wat er eigenlijk nog resteert van Koolen Industries, nu de zonnepaneeltak, de productiedivisie en batterijdochter Smart Grid failliet zijn.

Tussen de rokende puinhopen staan nog accubedrijf Super B en een verzameling bedrijfjes en deelnemingen waartussen weinig samenhang te ontdekken valt. Door het wegvallen van bedrijfsonderdelen en driekwart van de omzet drukken de hoge kosten van de overkoepelende holding - die in 2022 nog werden genoemd als mede-oorzaak van de verliezen – nog zwaarder op het bedrijf. De vraag is daarom gerechtvaardigd: is er nog wel toekomstperspectief voor Koolen Industries?

Doorgaan

In een telefonische gesprek met RTL Z, waarvoor hij uitgebreid de tijd neemt, benadrukt Koolen dat hij dat perspectief nog wel degelijk ziet. "Ik doe dingen op de Amerikaanse manier; ik investeer in heel veel dingen. Dat niet alles gaat zoals verwacht, is jammer. Wij hadden niet kunnen weten dat de omzet van BonGo Solar en Smart Grid zo zou wegglijden. Maar ik ga door met de kansrijke bedrijven."

En daarvan heeft Koolen er naar eigen zeggen nog genoeg in zijn portefeuille. "Ik verwacht veel van de opslagbedrijven Super B, Kraftblock en Battolyser, en van Parkbee. Vooral voor laadpalen zie ik een grote toekomst. De wereldwijde elektrificatie van auto's gaat door. Daarin blijven wij grootschalig investeren. Volgend jaar verwachten wij met groot nieuws te komen."

Goede rendementen

De investeerder erkent dat de overheadkosten van Koolen Industrie na het wegvallen van de grootste dochterbedrijven te hoog waren geworden. "Dat hebben we inmiddels opgelost door de holding flink af te slanken. Mensen hebben een andere rol gekregen, waardoor we nu lean and mean zijn." Ook over zijn investeringen is hij gerust. "Ik heb in totaal 180 miljoen euro geïnvesteerd in de energietransitie tot nu toe. En dat gaat best goed renderen uiteindelijk."