Minstens 752 schijnzelfstandigen bij Financiën
Bij de hersteloperatie Toeslagen van het ministerie van Financiën werken 776 zzp'ers, waarvan het merendeel daar eigenlijk niet hoort te werken. Bij 752 zelfstandigen gaat het namelijk om schijnzelfstandigheid, antwoordt minister Eelco Heinen op vragen over de begroting van het ministerie.
Ze werken bij verschillende afdelingen die zich bezighouden met de toeslagenaffaire. Het gaat om onder meer de Uitvoeringsorganisatie Herstel Toeslagen (UHT), twee commissies die de UHT onafhankelijk advies geven (de Bezwaarschriftenadviescommissie en de Commissie van Wijzen) en de Commissie Werkelijke Schade (CWS). Gedupeerde ouders kunnen daar aankloppen als de vergoeding van de UHT niet genoeg is om de werkelijke schade te vergoeden.
De UHT valt onder het ministerie van Financiën en de CWS is in 2020 ingesteld door de staatssecretaris van Financiën.
Gevoelig
De inzet van zelfstandigen bij een organisatie die onder het ministerie van Financiën valt, ligt gevoelig. Ook de belastingdienst valt namelijk onder datzelfde ministerie. En het zijn belastinginspecteurs die vanaf 2025 moeten gaan controleren of andere bedrijven, organisaties en instellingen, zich wel aan de wet DBA houden bij de inhuur van zelfstandig personeel.
In die wet, die al in 2016 is ingevoerd, staat onder meer dat zelfstandigen niet onder gezag mogen werken. De handhaving van die wet werd echter meerdere keren opgeschort omdat er onduidelijkheid was over de uitvoering.
Vanaf januari gaan 80 inspecteurs alsnog handhaven. Als een bedrijf de fout in is gegaan volgen naheffingen voor de gemiste loonbelasting en kan een boete worden uitgedeeld.
Maar wie de boel in zijn eigen huis niet op orde heeft, kan moeilijk klagen over de puinhoop bij de buren, menen zzp-organisaties. Ze zijn niet de enigen die kritisch zijn op het ministerie, eerder kreeg Financiën een tik op de vingers van de Algemene Rekenkamer.
"Het kan negatieve gevolgen hebben voor de werkzaamheden van belastinginspecteurs en de geloofwaardigheid van de Belastingdienst als bij de eigen organisatie honderden uitzonderingssituaties worden goedgekeurd", aldus de Rekenkamer vorig jaar.
Staatssecretaris Idsinga (Fiscaliteit en Belastingdienst) stelde begin september bij een debat in de Tweede Kamer dat op de rest van het ministerie het aantal schijnzelfstandigen wordt afgebouwd, maar geldt er een uitzondering voor de UHT. Het gaat om een 'exceptionele situatie' omdat we recht willen doen aan de kinderen en ouders van de toeslagenaffaire, aldus de staatssecretaris twee weken geleden in een debat.
Cristel van de Ven, voorzitter van de Vereniging Zelfstandigen Nederland: "Het kabinet zegt dat voor de hersteloperatie toeslagen een uitzondering gemaakt wordt, omdat het werk zo belangrijk is. Dat is raar. Want is het werk van een ic-verpleegkundige die als zzp'er werkt, dan niet belangrijk? Er werken tal van zelfstandigen in onmisbare functies", aldus Cristel van de Ven, voorzitter van de Vereniging Zelfstandigen Nederland.
Complexe materie
Dat het ministerie de zaakjes zelf niet op orde heeft, geeft volgens Van de Ven wel aan hoe complex de materie is. "Er zijn tal van bedrijven en organisaties die de zzp'ers eigenlijk niet kunnen missen, net als de overheid. Zeker bij tijdelijke projecten wil je eigenlijk geen mensen in loondienst aannemen."
Overigens loopt het ministerie formeel wel kans op een naheffing of boete van de fiscus. "In het handhavingsbeleid zal er geen uitzondering worden gemaakt voor overheidswerkgeverschappen", aldus Idsinga.
Uit angst voor boetes en naheffingen, hebben veel bedrijven hun zzp'ers de deur gewezen. 15 procent van de zelfstandigen merkt dat opdrachtgevers terughoudender worden met de inhuur van zzp'ers. Opdrachten worden niet verlengd of zelfstandigen worden uitgesloten bij aanbestedingen en vacatures, blijkt uit onderzoek van het RTL Nieuwspanel onder 1500 zelfstandigen.
Deel Tweede Kamer wil soepelere regels
De Tweede Kamer debatteerde deze maand een paar keer over de problematiek. Verschillende politieke partijen zoals NSC en VVD willen dat de regelgeving versoepeld wordt. Volgens die partijen zou de fiscus zich volgend jaar moeten concentreren op probleemgevallen zoals gedwongen zelfstandigheid, onderbetaling, arbeidsmigranten en duidelijke schijnzelfstandigen.
Van de Ven vindt dat niet ver genoeg gaan. "Wat zijn duidelijke schijnzelfstandigen? Handhaaf bij arbeidsmigranten en bij onderbetaling. Maar haal de term duidelijke schijnzelfstandigen weg, want dat blijven zzp'ers in onzekerheid zitten."
Ze begint nogmaals over de uitzondering voor de medewerkers van de overheid die bij de 'hersteloperatie toeslagen' werken. "Je kunt niet zomaar gaan handhaven bij anderen, als je voor je eigen medewerkers een uitzondering maakt."