Voedselproductie wereldwijd in gevaar door waterschaarste: 'Nieuwe koers nodig'
Het gaat op veel plekken in de wereld waar voedsel wordt verbouwd ronduit slecht met de watervoorziening. Droogte en extreem weer brengen de productie van rijst, tarwe en maïs in gevaar. En dat is zeker niet het enige onheil dat waterschaarste met zich meebrengt.
Meerdere gerenommeerde instituten trekken aan de bel over het wereldwijde beheer van water. Hun conclusies in het kort? De waterzekerheid in kwetsbare regio's staat ernstig onder druk. Er zijn grote ingrepen nodig om de toegang tot voldoende water te garanderen voor de nabije toekomst. Anders zal geen enkele gemeenschap of economie gespaard blijven.
De problemen met water zijn divers. Water is noodzakelijk voor de productie van voedsel, maar ook voor voldoende schoon drinkwater en voor goede sanitaire voorzieningen en hygiëne. Maar op al die verschillende terreinen staat de watervoorraad momenteel onder druk door klimaatverandering, bevolkingsdruk en conflicten. Terwijl de vraag naar water groter dan ooit is.
Basisgewassen bijzonder kwetsbaar
Ten eerste de voedselproductie. Een kwart van alle voedselgewassen op de wereld wordt verbouwd in gebieden waar de watervoorziening onder grote druk staat, waarschuwt het World Resources Institute (WRI), een gezaghebbende klimaatdenktank in Washington, in een nieuwe studie.
Met name de drie belangrijkste voedselgewassen rijst, tarwe en maïs (samen goed voor ruim de helft van alle calorieën die door mensen worden geconsumeerd) blijken bijzonder kwetsbaar. Een derde van deze drie basisgewassen wordt verbouwd met behulp van zoetwatervoorraden die onder zware druk staan, blijkt uit het WRI-rapport.
De oorzaak? Uitzonderlijke droogte en ander extreem weer zoals stormen en overstromingen. Die maken waterbronnen 'onbetrouwbaar' en leiden tot 'waterconcurrentie' waarbij de landbouw moet concurreren met bijvoorbeeld de energiesector. Het gevolg: meer kans op voedseltekorten en hogere voedselprijzen.
Want slechts een handjevol landen produceert het gros van alle geïrrigeerde voedselgewassen (waarvoor grondwater wordt opgepompt) ter wereld. Denk naast rijst, tarwe en maïs bijvoorbeeld ook aan groenten en suikerriet. Stuk voor stuk gewassen die vaak naar andere landen worden geëxporteerd.
Tien landen zijn goed voor 72 procent van deze irrigatielandbouw (China, India, de VS, Pakistan, Brazilië, Egypte, Mexico, Vietnam, Indonesië en Thailand). Maar deze landen putten hun watervoorraden snel uit, schrijft de WRI in hun rapport.
Het verbouwen van gewassen vergt in zulke productielanden steeds meer water door stijgende temperaturen. Langere, frequentere droogtes komen steeds vaker voor. Zoals in India, waar intussen een kwart van de totale gewasproductie wordt verbouwd in gebieden die meer water gebruiken dan er op natuurlijk wijze wordt aangevuld door regenval.
Maar ook in Europa nemen de problemen met water serieuze vormen aan. Intensieve regenval neemt in veel Europese landen toe, met meer overstromingen als gevolg, schrijft het Europees Milieuagentschap, in een eergisteren verschenen rapport. Het water in Europa wordt ook bedreigd door chemicaliën, luchtvervuiling en intensieve landbouw. "Er is dringend actie nodig om de waterbestendigheid van Europa te verbeteren", concludeert het EU-agentschap.
Slimmere keuzes en minder verspilling
Welke oplossingen zijn er dan? Het WRI pleit in een wereld waar water schaars is voor slimmere keuzes. Zoals minder waterverspilling door boeren, bosbeheer en het bouwen van betere infrastructuur zoals dammen en irrigatiesystemen.
Tegelijkertijd wordt nog altijd een uiterst bedenkelijke hoeveelheid voedsel weggegooid waarvoor veel water is gebruikt. Een kwart van al het water dat voor landbouw wordt gebruikt wordt verspild, omdat het voedsel dat hiermee is geproduceerd nooit wordt opgegeten. Daarnaast moet goed gekeken worden naar het produceren van minder 'waterintensieve' voedingsmiddelen. Zo is voor de productie van één kilo rundvlees zo'n vijftig keer zoveel water nodig als voor één kilo aardappelen.
Ook het Europees Milieuagentschap pleit voor een overkoepelende aanpak van waterbeheer. Die moet zorgen voor minder en efficiënter gebruik van water. Verder is cruciaal dat vervuiling en het lozen van schadelijke stoffen op korte termijn afnemen. Want de strijd om water zorgt er ook voor dat minder water beschikbaar is voor natuurlijke ecosystemen, die te maken krijgen met 'verdroging' van de bodem waarbij schade ontstaat aan planten, struiken en bomen.
Zo niet, zijn de gevolgen groot. Als de problemen met water niet snel worden aangepakt, is in 2050 ruim de helft van de mondiale voedselproductie in gevaar, waarschuwt de Global Commission on the Economics of Water, een internationale groep van wetenschappers en beleidsmakers in een lijvig rapport dat ook deze week verscheen. Zij pleiten voor een VN-brede strategie voor water en sanitaire voorzieningen. "De mensheid heeft een nieuwe koers nodig voor water op elke schaal: lokaal, nationaal en wereldwijd."