Doel duurzame elektriciteit voor 2030 wordt gehaald, daarna valt groei stil
Het klimaatdoel om in 2030 voor 35 terawattuur aan duurzame elektriciteit op te wekken in Nederland, wordt hoogstwaarschijnlijk gehaald. Maar daarna valt de groei van wind- en zonne-energie grotendeels stil. Onder meer het overvolle stroomnetwerk speelt daarbij een rol.
Dat concluderen het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en het nationale bureau van de Regionale Energie Strategieën, de energieregio’s in Nederland, in hun jaarlijkse update van de plannen voor duurzame energie.
Ook woningbouw heeft ruimte nodig
Nieuwe plannen gaan steeds vaker niet door. Dat komt vooral door overbelasting van het elektriciteitsnet, onzekerheid over de nieuwe afstandsnormen voor windmolens tot bebouwing en strengere regels voor zonneparken.
Dit stilvallen van nieuwe projecten is een probleem, stellen beide organisaties, omdat elektriciteit steeds belangrijker wordt. Tot 2050 zal de hoeveelheid duurzame elektriciteit nog met een factor drie tot vijf moeten groeien, om aan de klimaatdoelen te kunnen voldoen.
Het PBL schrijft: "Om ook na 2030 steeds meer wind- en zonne-energie te kunnen opwekken, is het belangrijk dat beleidsmakers nu al goed nadenken over de ruimtelijke planning – er zijn immers andere opgaven die veel ruimte vereisen, zoals woningbouw en de verbetering van de natuurkwaliteit."
Niet eerder was het aantal nieuwe projecten dat, zoals dat heet, 'in de pijplijn zit' zo laag, stelt het Nationaal Programma Regionale Energiestrategie (NPRES). Zelfs projecten die al een vergunning hebben, worden nu soms toch nog geschrapt. "Steeds meer projectontwikkelaars voor wind en zon lijken zich terug te trekken", schrijft NPRES.
'Prangender'
De overbelasting van het elektriciteitsnet wordt 'steeds prangender'. Daar wordt door netbeheerders in Nederland hard aan gewerkt, maar niet alle infrastructuur die nodig is voor realisatie van het RES-streefdoel kan op tijd worden gerealiseerd.
Ook worden er door de landelijke politiek andere keuzes gemaakt bij hernieuwbare energie. Het kabinet houdt vast aan de Europese klimaatdoelen, maar kiest ervoor om windmolens zoveel mogelijk op zee te plaatsen, in plaats van op land. Ook wil het kabinet voorrang geven aan woningbouw, op de plekken waar nieuwbouw en duurzame energie om de ruimte strijden.
En ook al is er plek voor windmolens, aan bouwmaterialen is waarschijnlijk nog wel gebrek, legt verslaggever Maarten Veeger uit:
Tegelijk heeft geen enkele van de dertig energieregio’s zijn doelen naar beneden bijgesteld, benadrukt directeur Kristel Lammers van NPRES. En als een gemeente z’n eigen doelen niet haalt, wordt die daarop aangesproken door andere overheden binnen diezelfde RES.
Afstandsnormen voor windmolens
De nieuwe afstandsnormen voor windturbines waaraan gewerkt wordt, maken lagere overheden afwachtend, blijkt uit de rapportage van NPRES. Het opstellen van nieuwe normen werd nodig vanwege een uitspraak bij de Raad van State in 2021. Vorig jaar werden voorlopige nieuwe normen gepubliceerd, maar die moeten nog definitief worden vastgesteld.
Een onbekend aantal gemeentes wacht op die definitieve normen, voordat verdere stappen worden gezet met windmolens in gebieden die bestemd zijn voor hernieuwbare energie.
"De ruimte binnen die zoekgebieden wordt in ieder geval kleiner", zegt Lammers. Daarom is het volgens haar belangrijk dat er snel duidelijkheid komt.
Beschermde natuur
Het Planburea voor de Leefomgeving heeft verder specifiek gekeken naar de relatie tussen wind- en zonneparken en beschermde natuur. Uit een snelle rondgang in 12 energieregio’s blijkt dat in 40 gebieden waar gezocht wordt naar locaties voor zon- en windparken ook beschermde natuur ligt.
"Vaak wordt natuur beschouwd als een belemmering bij het realiseren van energieprojecten", schrijft PBL. Want een project zou geen schade aan de natuur moeten aanrichten. Maar PBL noemt dit een 'gemiste kans'.
Duurzame energie en natuur kunnen elkaar juist versterken, schrijft het Planbureau. "Zo bieden zonneparken vaak gunstige omstandigheden voor vegetatie die voor dieren interessanter is dan landbouwgrond."
Samenwerking op gebied van energie
Wat is een RES? RES staat voor Regionale Energie Strategie. Nederland is sinds 2019 opgedeeld in dertig RES’en, energieregio’s waarbinnen wordt gezocht naar voldoende hernieuwbare energie, zoals zonne- en windenergie. Binnen een RES wordt samengewerkt door gemeenten, provincies en waterschappen.
Het doel is dat in 2030 voor 35 TWh aan hernieuwbare energie wordt opgewekt. Het vermogen van wind- en zonneparken is in het afgelopen jaar snel gegroeid. Maar het halen van het veel hogere streefdoel van 55 terawattuur in 2030 is volgens het Planbureau heel erg onwaarschijnlijk.
