Stroom straks per kwartier geveild: dit betekent het voor jouw energierekening

1. Per kwartier verhandeld, hoe werkt dat?

Er zijn verschillende partijen op de Nederlandse energiemarkt die stroom verkopen, zoals de eigenaren van zonneparken en windparken. Bekende namen zijn bijvoorbeeld RWE en Engie.

Via een veiling verkopen zij hun stroom aan onder meer energieleveranciers, zoals Essent en Eneco. De stroom wordt verhandeld per megawattuur. De kopers verkopen de stroom vervolgens weer door aan hun klanten: bedrijven en consumenten.

Stroomhandel

Hoewel we het vaak over dé energiemarkt hebben, zijn er meerdere manieren waarop stroom wordt verhandeld. Er zijn meerdere markten: Onder meer de markt voor de langere termijn (forward market), de zogenoemde 'dag-vooruit-markt' (day-ahead) en de intra-day-markt, ofwel handel op het moment zelf.

Op de lange termijnmarkt wordt elektriciteit verhandeld voor de toekomst: stroom die tussen de vier jaar en één maand voor de levering zit. Je kunt dit vergelijken met de grondstoffenbeurs, waar bijvoorbeeld wordt gehandeld in olie voor levering in de nabije toekomst.

Veiling

Daarnaast is er dus de day-aheadmarkt, hier gaat het om handel op de kortere termijn. De markt opent om 12.00 uur 's middags, en er kan worden geboden op stroom voor de dag erop. Handelaren kopen op dit moment hun stroom nog in uurblokken, maar dat gaat - op last van de Europese Unie - veranderen. Stroom wordt op deze markt vanaf 30 september namelijk verhandeld per kwartier.

Handelaren moeten vanaf dan per kwartier gaan bieden op hun megawatturen in plaats van per uur - en dat betekent ook dat de veiligprijzen per kwartier kunnen veranderen.

2. Waarom verandert dat?

De kwartiersblokken leiden tot nauwkeurigere prijzen. Uurprijzen dateren uit de tijd dat stroom vooral werd opgewekt door fossiele brandstoffen. Die prijs werd met name bepaald door vraag en aanbod. 

Groene stroom, opgewekt door water, zon of wind wordt echter steeds populairder. Die uurprijs is sterk afhankelijk van het aanbod.

Hoe harder de zon schijnt, en hoe harder het waait, des te lager de stroomprijs en andersom. Door stroom te gaan verhandelen per kwartier, sluiten de marktprijzen beter aan bij de hoeveelheid opgewekte stroom die er op een gegeven moment is. 

3. Wat verandert er voor mij als consument?

Hoe hoog de stroomprijzen per kwartier of uur zijn, is alleen relevant voor mensen met een dynamisch energiecontract. Die kunnen nu een kwartierprijs krijgen. Met nadruk op kunnen, want in de praktijk verandert er waarschijnlijk nog niets. De grote energieleveranciers rekenen richting de consument voorlopig nog geen kwartierprijzen, laten ze aan RTL Z weten.

"De nieuwe kwartierprijzen op de markt zullen we omrekenen naar een uurprijs door de vier kwartierprijzen op te tellen en te delen door vier. Zo blijven we werken met de vertrouwde uurtarieven, zoals vastgelegd in het contract", zegt een woordvoerder van Essent.

De vraag is ook wat je als consument hebt aan een kwartierprijs. Bij een uurprijs kun je nog anticiperen op een laag tarief door net dan de was te doen. Maar een was draaien in een kwartier, kan niet. Je kunt wel een thuisbatterij in de goedkope kwartieren opladen.

"Kwartierprijzen kunnen interessant zijn in combinatie met slimme apparaten die stroom verbruiken als de prijs laag is", zegt een woordvoerder van Vattenfall. Voorlopig krijgen echter ook Vattenfall-klanten geen kwartierprijs. Ook hier worden de kwartierprijzen opgeteld en gedeeld door vier voor een uurprijs. 

"Een nadeel van kwartierprijzen is de complexiteit. Klanten ontvangen elke dag om drie uur 's middags de dynamische stroomtarieven van de volgende dag in onze app. Dat is een diagram met 24 staafjes. Als dat 96 blokjes worden, zijn dat meer beslismomenten. En daarmee kan het ook complexer worden voor onze klanten," aldus Vattenfall.

4. Wat betekent de kwartierprijs voor stroomhandelaren?

Die krijgen het veel drukker. Want in plaats van 24 biedingen per dag, moeten ze straks 96 biedingen per dag doen. Ze kunnen, als ze slim inkopen, meer winst maken, maar als de weersverwachting niet klopt, kunnen ze ook sneller het schip ingaan.

De Europese Unie verwacht dat per saldo vraag en aanbod beter bij elkaar passen, en zo ook uiteindelijk de energieprijzen zullen dalen.

Volgens branchevereniging Energie Nederland leidt de grotere schommelingen in prijs tot kansen, maar ook tot extra risico’s voor handelaren. "Partijen zullen dit goed moeten inschatten, en flexibel moeten zijn in hun inkoopstrategieën. Dit is echter niet iets nieuws voor bedrijven. Op bijvoorbeeld de intra-day-markt wordt er al in kwartierblokken gehandeld. Hier zijn de prijsschommelingen nog veel extremer."

Spanje had in april te maken met een enorme stroomstoring. Hoe groot de kans op zulke problemen in Nederland is, zie je in de video.

5. Het invoeren van de regels was voor 11 juni gepland, waarom is dat uitgesteld?

De invoering ligt gevoelig. Niet alle partijen zijn enthousiast over het nieuwe systeem dat tot grotere prijsschommelingen leidt. De goede handelaren kunnen er winst mee maken. Maar wie verkeerd inkoopt, kan voor veel geld het schip ingaan. Ook zijn niet alle IT-systemen klaar voor het nieuwe systeem.

Eind mei zou door alle betrokken partijen gestemd worden of 11 juni haalbaar was. Onder meer de Europese elektriciteitsbeurs (European Power Exchange, Epex), ook actief in Amsterdam, dreigde tegen te stemmen. 

Door alle weerstand, is er echter nooit een stemming geweest. Op 14 mei besloot de verantwoordelijke Market Coupling Steering Committee al dat kiezen voor zekerheid boven snelheid beter was.

Voor de bedrijven die de IT-systemen wel op tijd klaar hadden, betekent het wel dat zij hun plannen moeten uitstellen.

Branchevereniging Energie-Nederland benadrukt dat de datum van 30 september wél moet worden gehaald. "Als de invoering steeds opnieuw wordt uitgesteld, ontstaat er blijvende onzekerheid voor marktpartijen en dat is schadelijk voor het vertrouwen in het systeem", aldus de brancheclub.