Ontwikkeling zon- en windenergie op land valt stil, wel hard nodig voor klimaatdoelen
De ontwikkeling van meer duurzame energie op land, zoals windmolen- en zonneparken, stagneert in Nederland. Intussen blijft de opgave voor meer schone energie vanwege het klimaat nog steeds groot. Al eerder is duidelijk geworden dat windenergie op zee onvoldoende is en kernenergie nog een tijd op zich zal laten wachten.
Dat signaleert het landelijk bureau van de zogenoemde RES’en, de Regionale Energie Strategieën.
Netcongestie langer in stand
Een gebrek aan investeringszekerheid, problemen op het volle stroomnet en mis- en desinformatie zijn belangrijke oorzaken voor het stilvallen, blijkt uit een voortgangsrapportage. Daarnaast zijn er meer zorgen over de impact van duurzame energiebronnen, en zijn regels voor wind- en zonne-energie aangescherpt.
Vooral het uitblijven van meer windmolens zorgt er tegelijk juist voor dat de netcongestie langer in stand blijft, waarschuwen de RES’en. Netbeheerders wijzen daar al langer op: windmolens op land wekken energie op die direct in de omgeving gebruikt kan worden. Daardoor hoeft minder energie over grotere afstanden getransporteerd te worden.
'Onuitvoerbaar en onbetaalbaar'
"Als alle geplande windmolens in de provincie Utrecht er al zouden staan, zou dat de netcongestie in onze provincie met 40 procent verminderen", zegt bijvoorbeeld Huib van Essen, gedeputeerde in de provincie Utrecht en betrokken bij de RES.
De energietransitie wordt volgens hem dan ook "onuitvoerbaar en onbetaalbaar" als er niet meer lokaal opgewekte energie bij komt. Maar zelfs in gebieden die traditioneel vooropliepen, zoals Flevoland, Friesland, Groningen en Zeeland, valt het realiseren van meer wind- en zonprojecten nu stil.
Wat is een RES?
Een Regionale Energie Strategie is een samenwerkingsverband van gemeenten, provincies, waterschappen en netbeheerders, die samen met inwoners onderzoeken op welke manier hernieuwbare energie kan worden opgewekt. Nederland is opgedeeld in 30 van deze RES’en.
Alle 30 RES’en hebben op 1 juli een voortgangsdocument ingeleverd. Daaruit en uit gesprekken met lokale bestuurders blijkt dat het opwekken van meer energie op land stagneert. "Het is geen hot topic meer, we zijn er minder mee bezig", zegt Marcel Blind, die namens de Vereniging van Nederlandse Gemeenten meewerkt.
Klimaatakkoord
Het doel uit het Klimaatakkoord voor Nederland uit 2019, om tenminste 35 Terawattuur (TWh) aan duurzame elektriciteit op land te hebben in 2030, gaat wel gehaald worden. Maar er was ook een hoger streefdoel geformuleerd, van 55 TWh, en dat verdwijnt uit beeld.
Terwijl het jaar 2030 ook maar een tussenstap is, benadrukt Blind. "We hebben uiteindelijk een veelvoud nodig van die 55 TWh." De RES’en zouden er volgens hem dan ook bij gebaat zijn als een nieuw kabinet deze problematiek oppakt en nieuwe doelen formuleert.
"We hebben er behoefte aan dat een kabinet een stip op de horizon gaat zetten, in 2035 en in 2040. En ook hoe we dat dan samen gaan realiseren", zegt ook Van Essen.
Nieuwe normen windenergie
Een van de problemen is dat het nog lang duurt voor er nieuwe landelijke milieunormen voor windenergie zijn, naar verwachting pas op zijn vroegst 1 januari 2027. In reactie daarop kiezen regio’s er steeds vaker voor om dan maar eigen normen op te stellen.
De nieuwe normen zijn nodig, omdat de Raad van State in 2021 de landelijke milieunormen voor windparken buiten werking stelde. Inmiddels is er bij 22 windparken gewerkt aan lokale normen (waarvan vier nog wachten op een vergunning). Maar het uitblijven van landelijke regelgeving zorgt voor onzekerheid bij investeerders.
Successen zijn er ook, zoals dit Groningse park voor zonnewarmte:
Tegelijk nemen de zorgen bij omwonenden toe, over de gezondheid en veiligheid van windmolens. Hoe concreter een project wordt, en hoe dichter bij de uitvoering ervan, hoe meer die zorgen worden geuit, zien de RES’en. Er loopt een onderzoek naar hoe mensen windmolens ervaren en eventuele slaapverstoring, dat volgend jaar klaar is.
Desinformatie
Maar met het toenemen van de zorgen, nemen intussen ook de mis- en desinformatie toe, zegt directeur Kristel Lammers van het landelijk bureau van de RES’en. Feiten worden daarbij soms betwist. "Een actueel en urgent thema", volgens Lammers, omdat het de gesprekken met mensen bemoeilijkt.
Toch wordt in alle RES’en nog steeds doorgewerkt om de 55 TWh te kunnen halen, al zal dat dan vermoedelijk later zijn dan in 2030.
