NVWA greep niet in bij vervoer ernstig zieke dieren, afgekeurd vlees in voedselketen

Het vervoeren van zieke dieren is verboden, omdat ze dan onnodig pijn lijden. Als zo'n transport door een NVWA-dierenarts op het slachthuis wordt geconstateerd, zou daarvan een rapport moeten worden opgesteld. Dat kan dan leiden tot boetes voor de boer, veehandelaar, transporteur en slachterij. Maar in de meeste gevallen wordt er geen rapport opgemaakt en volgen dus ook geen boetes, stellen (oud-) medewerkers van de NVWA.

Open wonden

De keuringsartsen treden ook bij overduidelijke overtredingen niet op. “Het gaat hier over wrakke dieren die niet transportwaardig zijn. Heel zieke dieren, die niet zonder pijn kunnen lopen of koorts hebben. Gevallen waarbij zelfs een leek zou kunnen zien dat het dier heel ziek is”, zegt een bron. RTL Nieuws heeft foto’s gezien van uitgemergelde en zwakke runderen bij een slachthuis. Ook zijn dieren te zien met open wonden, soms provisorisch verbonden met ducttape.

Bij één slachthuis heeft de onderzoeksredactie van RTL Nieuws deze manier van werken zelf ook vastgesteld. Uit de administratie van het slachtbedrijf blijkt dat geregeld dieren het stempel Geen Toegang tot Slacht krijgen (wat betekent dat het dier niet geslacht mag worden), onder andere vanwege fysieke aandoeningen. De eigenaar stelt dat in al die gevallen geen Rapport van Bevindingen is opgemaakt door de dierenarts van de NVWA. Ook zegt de eigenaar geen boetes te hebben gehad.

In de voedselketen

Verder was er ook te weinig toezicht op wat er gebeurde met vlees van dieren dat na de slacht werd afgekeurd. Daardoor konden mogelijk 'tientallen tonnen' vlees van zieke dieren de borden van consumenten bereiken. Het gaat dan volgens onze bronnen om dieren met ontstekingen door het hele lijf, vol met abcessen. "Dat afgekeurde runderen in de voedselketen komen, is zeker. Daar durf ik mijn handen voor in het vuur te steken", stelt een oud-NVWA-medewerker.

Vier vragen over de risico's van afgekeurd vlees

Als je afgekeurd vlees eet, word je daar dan niet doodziek van? Wieke van der Vossen van het Voedingscentrum geeft antwoord aan de hand van vier vragen.

Waarom wordt vlees afgekeurd voor consumptie?

"Het doel van de veterinaire keuring is om de consument te beschermen tegen infectieziekten. Bij afgekeurd rundvlees is de kans groter dat er ziekteverwekkers in zitten. Daarom willen we niet dat vlees van zieke dieren in de voedselketen terechtkomt." 

Afgekeurd rundvlees dat toch in de voedselketen terechtkomt, hoe gevaarlijk is dat voor de volksgezondheid?

"De bacterie die de koe ziek maakt en een infectie veroorzaakt, kan via het vlees bijvoorbeeld bij de mens terechtkomen. Ook kunnen in het vlees parasieten voorkomen, zoals Trichinella spiralis." Daar kan je goed ziek van worden, maar de kans dat je eraan overlijdt is klein, tenzij je al gezondheidsproblemen hebt.

Welke groep mensen loopt het meeste risico ziek te worden?

"Ouderen, heel jonge kinderen (onder de 4 jaar), zwangere vrouwen en mensen met een verminderde weerstand lopen het meeste risico. De gevolgen kunnen bij deze groep ook groter zijn. Het advies voor deze groep is dan ook om geen rauw vlees of producten gemaakt van rauw vlees, zoals filet américain en ossenworst, te eten." 

Wat kan ik als consument doen om de risico’s om ziek te worden te beperken?

"Het belangrijkste advies is om vlees altijd goed te verhitten tot het door en door gaar is. Rundvlees wordt nog wel eens halfgaar gegeten, zoals in bij biefstuk. Ook producten zoals filet américain zijn gemaakt van rauw vlees en hierdoor risicovoller." 

"Verder is het belangrijk om altijd hygiënisch met vlees om te gaan. Dat wil zeggen om bij voorkeur een aparte snijplank te gebruiken voor rauw vlees of na het snijden van rauw vlees altijd de snijplank goed schoon te maken met heet water. Ook is het belangrijk om je handen goed te wassen met water en zeep na het aanraken van rauw vlees. Tot slot is goed koelen belangrijk. Bewaar rauw vlees altijd in de koelkast op 4 graden en eet het op voordat de Te Gebruiken Tot-datum verstreken is." 

Dat dergelijke maatregelen niet overbodig zijn, blijkt uit het feit dat iedere dag zo'n 2.000 mensen een voedselinfectie krijgen. Een groot deel van die infecties ontstaat thuis. Hoeveel van hen ziek worden door slecht vlees, is onbekend.

"Uiteraard is het vooral de sector zelf die verantwoordelijk is voor dierenwelzijn en volksgezondheid", zegt een NVWA-ambtenaar. "Maar als die foute dingen doen, zou de NVWA hem moeten stoppen." 

Weinig hoopvol gestemd

De beschuldiging aan de NVWA gaan vooral over de divisie Keuren in Noord-Nederland. Hoe de situatie is in de rest van het land, is onduidelijk. Maar een klokkenluider is weinig hoopvol gestemd: "Als je daar onderzoek naar zou laten doen, dan zou het zomaar kunnen dat het daar ook aan de hand is." 

De klokkenluiders houden het hoger management van de NVWA verantwoordelijk voor deze situatie. Dierenartsen op de werkvloer zouden te weinig steun krijgen van de leiding om hard op te treden. "Degene die heel strikt handhaaft, wordt als heel vervelend ervaren en die wordt op het matje geroepen door de teamleider. Dus je wordt niet gemotiveerd om je werk strikt uit te voeren."

Reactie NVWA

De NVWA bestrijdt dat toezichthoudende dierenartsen geen rapporten opmaken als geconstateerd wordt dat zieke dieren naar een slachthuis worden vervoerd. In 2018 zijn er bij negentien middelgrote slachthuizen 70 rapporten geschreven, ongeveer evenveel als het jaar daarvoor.

Volgens de NVWA is het toezicht op slachthuizen sinds 2014 verbeterd. De dienst erkent dat er zorgen zijn over welzijn en hygiëne bij de noordelijke slachthuizen, maar zegt ook dat er samen met het Openbaar Ministerie actie tegen is ondernomen. Van een slachthuis is bekend dat het voor de rechter is gekomen en veroordeeld is.

De dienst zegt dat de tientallen tonnen vlees die, volgens klokkenluiders, niet meer traceerbaar zijn, allemaal zijn vernietigd en dus niet in de voedselketen terecht zijn gekomen. De klokkenluiders die wij hebben gesproken, bestrijden dat.

Lees hier de hele reactie van de NWVA.

Stappen zetten

"We zijn al langer bekend met signalen over het functioneren van enkele slachthuizen in Noord-Nederland en het toezicht daarop", reageert minister Carola Schouten van Landbouw en Voedselkwaliteit. "Dat is ook de reden dat ik op basis van deze signalen de Tweede Kamer in februari heb laten weten dat ik een onafhankelijk onderzoek laat uitvoeren naar de gang van deze zaken rond deze slachthuizen en het toezicht daarop."

"De uitkomsten wil ik nog voor het zomerreces naar de Tweede Kamer sturen – om daarna indien nodig stappen te zetten om een einde te maken aan deze terugkerende signalen. Want over voedselveiligheid en dierenwelzijn mag geen enkele twijfel ontstaan."

Verantwoording

De onderzoeksredactie van RTL Nieuws heeft de afgelopen maanden meerdere eigenaren gesproken van middelgrote slachthuizen over de aanvoer van zieke dieren. Die vertelden dat ze weinig problemen hadden met de keurmeesters van de NVWA. De bedrijven zeiden dat ze zelden tot nooit boetes kregen opgelegd.

Vervolgens kwamen we in contact met medewerkers en oud-medewerkers van de NVWA. Die wilden alleen met ons praten op basis van strikte vertrouwelijkheid. Dat betekent dat we hun naam en functie absoluut niet bekend mogen maken en dat dus ook niet zullen doen. We hebben samen met de leiding van RTL Nieuws vastgesteld wie het zijn en dat ze bij de NVWA werken of hebben gewerkt.

De citaten die we gebruiken in onze publicaties hebben we aan de betrokkenen voorgelegd ter goedkeuring.

Daarnaast hebben we inzage gehad in meerdere officiële NVWA-documenten. Verder hebben we twee geluidstapes gehoord van gesprekken tussen een oud-medewerker van de NVWA en leidinggevenden.

Bij alle gesprekken met de (oud-)medewerkers van de NVWA waren altijd twee journalisten aanwezig, te weten Koen de Regt en Roland Strijker.

RTL Nieuws gaat verder met het onderzoek naar misstanden bij de aanvoer en slacht van vee. Heeft u tips? Laat het ons weten. Wij gaan vertrouwelijk met uw informatie om. onderzoek@rtl.nl of ga naar rtlnieuws.nl.