Hoe overtuig je miljoenen Nederlanders zich te laten vaccineren?
Nu volgende maand begonnen kan worden met vaccineren tegen het coronavirus, begint ook de reclamecampagne van de overheid voor het vaccin. Geen makkelijke taak: er moeten miljoenen mensen ingeënt worden om het coronavirus onder controle te krijgen.
Lang niet iedereen staat te popelen om gevaccineerd te worden: volgens onderzoeksbureau I&O Research wil zo'n 69 procent van de Nederlanders zich laten inenten, maar dat aantal schommelt per maand behoorlijk. Er is dus veel twijfel over het vaccin.
Dat maakt ook de campagne voor het vaccin behoorlijk ingewikkeld, zegt Lars Tummers, hoogleraar bestuurs- en organisatiewetenschap aan de Universiteit Utrecht. Hoe zorg je dan toch dat genoeg mensen zich laten inenten?
Anti-vaxxers niet overtuigen
Volgens Tummers zou de overheid zich vooral op die twijfelaars moeten richten: "Je hebt mensen die staan te springen om een vaccin. Die hoef je dus niet meer te overtuigen. Je hebt ook een groep, zo'n 10 procent, die echt enorm tegen het vaccin is. Het gaat niet lukken om die om te praten. Dus je moet je richten op die grote middengroep."
De vaccinatiecampagne is deze week afgetrapt met een radiospotje en een krantenadvertentie. Later volgen ook buitenreclame, televisiespotjes en advertenties op internetsites en sociale media, zegt het ministerie van Volksgezondheid.
In die advertenties draait het inderdaad om de twijfel die mensen hebben over het coronavaccin.
'Twijfel is logisch'
"Ik begrijp dat er vragen leven over het vaccin", zei zorgminister Hugo de Jonge bij de lancering. "En ik zie ook dat er mensen zijn die nog twijfelen. Juist daarom starten we deze campagne; als wegwijzer naar antwoorden en naar betrouwbare informatie”
"Het is heel logisch dat mensen niet weten of ze wel een vaccin willen", zegt Tummers. "Je stopt toch iets in je lichaam. Het is belangrijk om die vragen heel serieus te nemen, en mensen van informatie te voorzien."
Niet verplichten, maar makkelijk maken
Mensen verplichten om zich te laten vaccineren, of mensen die gevaccineerd zijn meer rechten geven, ziet Tummers dan ook niet zitten. "Volgens mij is dat politiek niet haalbaar en ook niet wenselijk", zegt de hoogleraar.
Wat wél kan helpen om meer mensen zich te laten vaccineren, is om het zo makkelijk mogelijk te maken. Tummers: "Zorg dat de locatie voor een inenting in de buurt is, op een plek die mensen kennen, en dat ze niet lang hoeven te wachten. Gemak is ontzettend belangrijk. Stel dat jongeren bijvoorbeeld bij hun onderwijsinstelling gevaccineerd kunnen worden, dan zou dat enorm schelen."
Een andere truc: vraag mensen niet om een afspraak te maken, maar laat weten wanneer ze terechtkunnen voor een vaccin. "Dan geef je een ander signaal af: de standaard-optie is dan dat je je wel laat vaccineren. Als je niet wil, of op een ander moment, dan wijk je daarvan af. Zo maak je de drempel nog lager."
En dat is inderdaad hoe de overheid het vaccineren wil aanpakken: elke Nederlander krijgt ergens volgend jaar een brief met een oproep om zich te laten vaccineren. Daarin staat ook gelijk een datum voor de tweede prik, die nodig is om de inenting goed te laten werken.
Gommers of Famke Louise als rolmodel
Ook het gebruik van rolmodellen kan helpen om het vaccin te promoten: "Je ziet in veel landen dat leiders of artsen zich laten inenten", legt Tummers uit. "Mensen zijn groepsdieren, die volgen vaak wat de rest doet. Als je ziet dat zo'n rolmodel het vaccin neemt, dan kan dat je overtuigen."
Het is dan wel belangrijk om rekening te houden met verschillende doelgroepen, zegt Tummers: "Niet iedereen heeft dezelfde rolmodellen. Veel televisiekijkers zien enorm op naar Diederik Gommers, terwijl jongeren eerder naar iemand als Famke Louise kijken. Ook dat aspect van je campagne moet je dus toespitsen op je doelgroep."
In de Verenigde Staten wordt bijvoorbeeld bewust gekozen om artsen zich voor de camera te laten vaccineren, zag correspondent Erik Mouthaan: