Eindelijk staat de clitoris ook in biologieboek middelbare scholen

"Van de man werden alle onderdelen van de penis benoemd en uitgelegd, van de vrouw niet. Dat is nu aangepast. Hierdoor is de uitleg veel gelijkwaardiger geworden", vertelt Lineke Pijnappels, eindredacteur van het biologieboek.

Door haar staan de bouw en de functie van de clitoris nu vermeld in het boek 'Biologie voor jou' van uitgeverij Malmberg. Dit boek wordt op de meeste middelbare scholen gebruikt.

Clitoris zelfde als penis

"Het is voor meisjes net zo belangrijk om te weten hoe hun lijf in elkaar zit als voor jongens", vertelt Pijnappels. Daarom is het hoofdstuk voortplanting nu geactualiseerd.

"Het hoofdstuk ging eerst vooral over de functie van de penis en zorgen dat je niet zwanger wordt. Nu wordt er uitgelegd dat de clitoris in de aanleg hetzelfde is als een penis. Dat weten veel mensen niet."

'Meer dan knopje'

De clitoris, klemtoon op de i: clí-to-ris, is meer dan het gevoelige knopje bovenaan de vulva (de buitenkant van het vrouwelijk geslachtsorgaan, de vagina is de binnenkant), het is een orgaan van acht centimeter dat voor het grootste deel in het lichaam zit. "De penis en clitoris zwellen allebei op als ze worden gestimuleerd. De penis is alleen groter en zit aan de buitenkant, het is dus zichtbaarder."

De functie van de penis en de clitoris staan nu in het biologieboek naast elkaar. "Het hele orgaan wordt beschreven en alle delen worden uitgelegd, net als bij de penis."

Het mysterie van de clitoris

De clitoris bleef lang een mysterie, zelfs voor de wetenschap. Pas in 1998 ontdekte de Australische uroloog Helen O'connell het inwendige deel van de clitoris. "In haar studententijd verbaasde ze zich dat daar niets over in de medische handboeken stond. Ze deed een anatomisch onderzoek bij meerdere overleden vrouwen en kwam er achter dat de clitoris veel groter was dan het knopje aan de buitenkant", vertelt Ellen Laan, hoogleraar seksuologie bij het AMC in Amsterdam.

O'connell deed eigenlijk een herontdekking, want er wordt al sinds de 17e eeuw over de clitoris geschreven. Alleen verdween het orgaan steeds weer uit de medische boeken. Het werd door de eeuwen heen vaker en langer niet erkend, dan wel. "Er waren allerlei motieven om de clitoris niet meer te noemen", vertelt Laan. "Men was bang voor vrouwelijke lust, want dat diende geen reproductiedoel." Maar dat is misschien niet waar. Het zou kunnen dat seksueel plezier de conceptiekans vergroot. "Dat zijn we in het AMC aan het onderzoeken. 600 paren deden mee aan deze studie. Volgend jaar verwachten we de uitslag."

Dat de clitoris niet in de huidige biologieboeken stond, heeft waarschijnlijk te maken omdat er minder aandacht was voor het seksuele genot en het orgasme van de vrouw. "Bij de man is de functie van het orgasme duidelijk: door zaadverspreiding is er een kans op bevruchting en dus op voortplanting. Bij de vrouw werd het orgasme niet gezien als belangrijk, dus werd er geen aandacht besteed aan de bouw en werking van de clitoris."

Docenten reageren enthousiast over de nieuwe uitleg in het boek. "Ze vragen of er ook plaatjes komen in de boeken voor andere leerjaren. Voor de derde en vierde klas komen ze er ook aan", zegt Pijnappels.

Gericht op mannelijk plezier

Anna Jansen geeft trainingen over seksuele ontwikkeling en deelt met haar Instagramaccount De Sekswijzer informatie over vrouwelijk seksueel plezier en genot. Ze sprong een gat in de lucht toen ze deze maand ontdekte dat de clitoris voor het eerst volledig staat afgebeeld in een biologieboek. "In de meeste biologieboeken staat geen afbeelding van de clitoris of een onvolledige afbeelding, terwijl die boeken moeten laten zien hoe seks werkt en hoe je er plezier aan beleeft", vertelt ze.

Toch is ze ook kritisch op het lesboek. "Het verschil tussen een erecte en niet-erecte clitoris is niet te zien. Net als de penis zwelt de clitoris op bij opwinding en 'vouwt' zich als het ware om de vagina heen. Tegelijkertijd wordt de vagina vochtig. Daardoor kan penetratie fijn zijn. Die link wordt nog niet duidelijk genoeg uitgelegd. Dat kan wellicht in de volgende editie worden aangepast."

Hoop werk

Toch is het volgens Jansen goed dat nu alle onderdelen van de clitoris worden beschreven. "Als je als vrouw niet weet hoe het werkt, hoe kun je het dan fijn hebben in bed?"

Maar er is nog een hoop werk te verrichten. Jansen ziet dat de meeste seksuele voorlichting in Nederlandse boeken gericht is op heteroseksueel en mannelijk seksplezier. "Hoe het vrouwenlichaam seksueel opgewonden raakt, staat nog niet in veel boeken."

Pijn bij vrijen

En juist dat is wel belangrijk, want uit een grootschalig onderzoek naar de seksuele gezondheid van jongeren in Nederland tussen de 12 en 25 jaar, blijkt dat 27 procent van de vrouwen pijn heeft bij penetratie. 

Jansen: "Veel vrouwen denken dat dit normaal is. Maar pijn bij het vrijen betekent vaak dat je nog niet vochtig genoeg bent. Daar moet je eerst een opgezwollen clitoris voor krijgen, net zoals een man een stijve piemel moet hebben. Als vrouwen de functie van de clitoris beter kennen, geeft het hen misschien meer zelfvertrouwen.”

Meisjes masturberen later

"Die pijn bij het vrijen komt vooral bij jongere vrouwen voor", zegt hoogleraar seksuologie Ellen Laan. Dit komt waarschijnlijk omdat jonge vrouwen nog niet goed weten wat ze fijn vinden en daardoor niet vochtig genoeg zijn. "Ze masturberen pas veel later dan jongens en ontdekken daardoor minder snel wat ze opwindt. Vrijwel alle jongens masturberen en zien een lichamelijk reactie. Meisjes niet. Soms gaan ze bij het vrijen te snel over op penetratie zonder dat ze vochtig zijn, dan kan seks pijn doen."

Daarnaast is het een wetenschappelijk feit dat de penis het minst efficiënte orgaan is om vrouwen tot orgasme te brengen. "Vingers zijn veel efficiënter", zegt Laan. "Gelukkig hebben mannen ook vingers."