Littekens op het hart na corona-infectie: 'De vraag is: wat zijn de gevolgen?'
Het hart kan een flinke optater krijgen na een infectie door het coronavirus. Herstelde patiënten kunnen littekens krijgen op het hart. Wat betekent dit nu op de korte en lange termijn? Er zijn veel vragen en - helaas - nog weinig antwoorden.
Cardiologen reageerden vorig jaar geschrokken op een Duits onderzoek. Artsen hadden ontdekt dat bij één op de drie herstelde coronapatiënten een beschadiging te zien was van de hartspier. Opvallend, want de meesten hadden gewoon thuis uitgeziekt.
Inmiddels zijn we anderhalf jaar verder. Wat zijn we inmiddels wijzer geworden? Hebben genezen coronapatiënten een verslechterd hart? Of valt het allemaal mee?
Vijf vragen aan Folkert Asselbergs. Hij is cardioloog en hoogleraar Precision Medicine aan het UMC Utrecht en aan de University College London. Hij leidt een groot internationaal coronaonderzoek.
1. Littekens op het hart, komt dat echt zo vaak voor?
Inderdaad, zegt Asselbergs, bij mensen die niet ernstig ziek worden en dus gewoon thuis uitzieken, wordt soms littekenweefsel gezien na het doormaken van een corona-infectie. Dat littekenweefsel duidt op mogelijke schade. "De vraag is: gaat dit littekenweefsel weer weg en zo niet, geeft dat over een aantal jaren complicaties? Wat zijn de gevolgen voor de lange termijn?"
Het is één van de belangrijke vragen waar cardiologen zich nu al anderhalf jaar over buigen. Het UMC Utrecht en de Dutch CardioVascular Alliance (DCVA) leiden sinds september een grote landelijke studie naar dit soort vragen. Binnen het onderzoek worden verschillende onderzoeken naar volwassenen, sporters en kinderen met elkaar gecombineerd. Het onderzoek is gefinancierd door ZonMw en loopt twee jaar.
Asselbergs legt uit dat MRI-scans een belangrijke rol spelen in dit onderzoek. "Misschien zien we hetzelfde als bij andere virussen, misschien zijn de gevolgen van corona ernstiger." Littekenweefsel zou op de lange termijn kunnen leiden tot hartritmestoornissen. Maar of dat bij ex-coronapatiënten het geval is, dat weten de wetenschappers nog niet.
Vooralsnog lijken de effecten van corona op het hart meestal tijdelijk. "Maar het zou kunnen dat littekenweefsel zorgt voor een verminderde pompfunctie op de lange termijn. Dat willen we met MRI-scans monitoren."
2. Wat is te zien in het hart van mensen die met corona in het ziekenhuis komen?
Vorig jaar bleek uit onderzoek dat iets meer dan één op de tien coronapatiënten die in het ziekenhuis terechtkomen, hartproblemen krijgt. In de meeste gevallen gaat het om ritmestoornissen.
Soms is het zo dat problemen die er al waren vóór corona, door een infectie versneld aan de oppervlakte komen. "Iemand met risicofactoren voor hart- en vaatziekten krijgt door corona een soort stresstest", legt Asselbergs uit. "Hetzelfde geldt voor mensen die al een vernauwing hadden. De vraag is dan: wat kan het hart aan?"
3. Je hoort ook veel verhalen over ontstekingen aan de hartspier, hoe zit dat?
In enkele gevallen vindt daadwerkelijk een ontsteking plaats van de hartspier. Dit heet myocarditis. Myocarditis werd ook genoemd als mogelijke bijwerking van bepaalde vaccins, zoals die van Pfizer, maar het komt vaker voor bij mensen die een corona-infectie doormaken.
Asselbergs legt uit dat er meerdere grote onderzoeken gedaan zijn onder miljoenen mensen om vast te stellen hoe vaak deze bijwerking precies voorkomt.
De bijwerking werd bij 1 tot 4 op de 100.000 gevaccineerden vastgesteld. Een hartspierontsteking werd het vaakst gezien bij jonge mannen (16-25 jaar) na de tweede vaccinatie, maar ook in deze groep was dit nog steeds zeer zeldzaam (ongeveer 15 gevallen per 100.000 gevaccineerden). De ontsteking is in het overgrote deel van de gevallen mild, de klachten verdwijnen binnen enkele dagen.
Het risico op een (ernstige) ontsteking van de hartspier door het oplopen van corona is veel groter dan het risico op een hartspierontsteking na een vaccinatie. Een miljoen gevaccineerden leveren ongeveer één tot tien extra gevallen op met myocarditis. Een miljoen coronapatiënten leveren 40 extra gevallen op, blijkt uit recent onderzoek.
4. Ook veel topsporters zijn de laatste tijd in het nieuws met hartproblemen, hoe zit dat?
Allereerst belangrijk om te weten: tijdens het sporten moet het hart flink zijn best doen. Sporters met aangeboren hartritmestoornissen lopen daardoor grotere kans op hartproblemen. Barcelona-sterspeler Sergio Agüero is daar een voorbeeld van: hij moest noodgewongen stoppen met voetballen.
Ook mensen die gaan sporten met een zware griep of corona, kunnen een ontsteking van de hartspier (myocarditis) krijgen.
Het verraderlijke is dat veel sporters niet weten dat hun hartspier ontstoken is, zo meldde de Volkskrant in november. "Als je alleen op klachten afgaat, mis je zes van de zeven gevallen", aldus sportcardioloog Harald Jørstad. Uit onderzoek van het Amsterdam UMC blijkt dat een corona-infectie bij topsporters in zo'n 4 op de 100 gevallen tot hartschade leidt. Meestal kan na een tijdje weer worden getraind, aanvankelijk onder begeleiding van een cardioloog. Maar het blijft oppassen.
5. Wat valt nog meer op?
Het zijn allemaal directe effecten van een corona-infectie waar de cardioloog onderzoek naar doet. Maar misschien zijn de indirecte effecten van corona nog wel groter.
Studies laten een vermindering zien van opnames, vertelt Asselbergs. "We zien dat sommige mensen veel later komen met klachten dan twee jaar geleden. Het heeft te maken dat men een drempel heeft om 112 te bellen of naar de huisarts te gaan. Mensen zijn bang tot last te zijn of naar het ziekenhuis te komen. Dat zijn dingen die we zien."
Pijn op de borst? Hartkloppingen, kortademig? Ga naar de huisarts, zegt de hoogleraar. "We merken dat mensen nu vaak te laat komen. Het is zo zonde. Mensen hoeven niet te overlijden aan een hart- en vaatziekte."
Hartkloppingen: longcovid of hart- en vaatziekte?
Extra ingewikkeld: klachten worden door de patiënt vaak niet direct als alarmerend ervaren. "Het gaat ook om vermoeidheid, kortademigheid of pijn op de borst. Dan denken veel mensen: het zal wel te maken hebben met iets anders. Je ziet ook best wel een hoog percentage van de mensen met longcovid hartkloppingen hebben. Dat kun je onder longcovid scharen, maar het zou ook kunnen wijzen op een hart- en vaatziekte."
Het is dé boodschap die Asselbergs graag wil meegeven, en hij richt zich tot iedereen - van patiënten tot cardiologen. "Dat als de klachten van corona voorbij zijn, dat de aandacht niet moet verslappen. We moeten het gestructureerd in de gaten blijven houden en de vraag stellen: missen we niet iets? Het is ook een maatschappelijk debat, mensen moeten wel mee willen werken aan onderzoek om dit in kaart te brengen. We moeten dit met elkaar doen."