Overleg over excuses slavernij: veel kritiek op plannen kabinet

Nadat het kabinet vorige maand had aangekondigd dat de excuses eraan zitten te komen, lieten veel partijen weten niet blij te zijn met de aanpak van het kabinet. Ze vinden onder meer dat ze er te weinig bij betrokken zijn, dat het moment waarop de excuses worden gemaakt slecht is gekozen, en dat de koning bij het maken van de excuses betrokken moet worden. 

Linda Nooitmeer van het Nationaal instituut Nederlands slavernijverleden en erfenis (NiNsee) is morgen bij het overleg in het Catshuis aanwezig. Ze is blij dat het gesprek plaatsvindt. "Ik denk dat het een boeiend gesprek kan worden waarin verschillende perspectieven gedeeld worden", zegt ze.

Eenzijdige aangelegenheid

De meningen verschillen over hoe en wanneer de excuses gemaakt zouden moeten worden. Het kabinet wil dat op 19 december excuses worden gemaakt, iets dat andere partijen niet zien zitten. Zij willen meer tijd om mee te praten over de invulling.

"We willen niet zeggen dat 19 december te vroeg is, want de excuses zijn al te laat," zegt Johan Roozer, die namens het Nationaal Comité Herdenking Slavernijverleden Suriname bij het overleg betrokken is. "Het gaat erom hoe we optrekken in het proces naar excuses. Ons probleem is dat het tot op dit moment een vrij eenzijdige aangelegenheid is."

Volgens de verschillende organisaties is er meer tijd nodig om te komen tot een vorm die voor iedereen bevredigend is. "Ik denk dat wij 19 december zien als het startmoment om de dialoog aan te gaan", aldus Mercédes Zandwijken van de Stichting Keti Koti Tafel. Zij is minder positief gestemd over het overleg. "Ik ben bang dat het een soort Poolse landdag wordt. Het hele proces is al zo chaotisch verlopen."

1 juli beter geschikt?

Verschillende organisaties noemen 1 juli volgend jaar als meer geschikte datum voor het aanbieden van de excuses. Niet alleen wordt op die dag gevierd dat de slavernij 150 jaar geleden werd afgeschaft, het biedt ook meer tijd om over de inhoud van de excuses en over vervolgstappen te overleggen. 

"Heel veel organisaties hebben aangegeven dat het belangrijk is dat er wordt gesproken over de toon van de excuses, en ik kan me voorstellen dat men dat ook wil inbrengen", zegt Linda Nooitmeer. "Daarnaast is het ook belangrijk wat er daarna gebeurt: wat is de waarde van de excuses?"

Naast het 'traject van erkenning' is het 'traject van herstel' ook van belang, zegt ook Roozer. "De manier waarop het traject van excuses is gelopen heeft de geloofwaardigheid doen afnemen dat er iets ná de excuses gebeurt", vindt hij. Volgens Roozer is het bijvoorbeeld nog te onduidelijk hoe de 200 miljoen euro zal worden besteed die het kabinet heeft vrijgemaakt voor 'bewustwording' over het slavernijverleden. 

Koning erbij: cirkel rond

Een ander kritiekpunt is het feit dat het kabinet weigert koning Willem-Alexander te betrekken bij het maken van de excuses. "Koning Willem III heeft in 1863 de slavernij afgeschaft. Als de koning Willem-Alexander nu excuses aanbiedt, is de cirkel rond", zegt Mercédes Zandwijken. 

Machiel Keestra, medeoprichter van de Stichting Keti Koti Tafel, vult aan: "De koning is ons staatshoofd. De redenen waarom Rutte meent de koning erbuiten te moeten houden, namelijk zijn onpartijdigheid en zijn rol in het bewaren van de eenheid in het land, maken het juist onvermijdelijk dat de koning betrokken wordt bij deze excuses."

De verschillende partijen hebben er nog geen rotsvast vertrouwen in dat het overleg van morgen alle verschillen van inzicht tussen de organisaties en het kabinet zal wegnemen. Ze hopen dat het kabinet openstaat voor hun kritiek. "Ik wil niet zeggen dat ik geen vertrouwen heb. Ik behoud altijd de hoop dat het anders kan," zegt Roozer.

Ook Keestra denkt dat er nog vooruitgang te boeken is: "We hebben bij Rutte al allerlei tournures meegemaakt. De zoveelste draai lijkt me niet onmogelijk."