Juicekanalen versus ouderwetse roddelpers: 'Je kunt niemand meer vertrouwen'

Deze week stonden juicevlogger Yvonne Coldeweijer en Rachel Hazes tegenover elkaar in de rechtbank. Volgens Hazes brengt Coldeweijer een stortvloed aan onwaarheden over haar naar buiten.

Drempel om te lekken ligt lager

De weduwe van Hazes senior wil bij de rechter voor elkaar krijgen dat Coldeweijer een specifieke vlog offline haalt. Daarin leest Coldeweijer (684.000 volgers op Instagram) een brief voor die Hazes junior gestuurd zou hebben naar zijn ex. Zijn moeder Rachel zou die gelekt hebben, volgens Coldeweijer. Rachel Hazes ontkent dat.

Zijn juicekanalen het moderne equivalent van de roddelpers, of toch niet helemaal? Mediawetenschapper Linda Duits: "Vroeger stond ook in de roddelbladen: 'Andre Hazes senior gaat vreemd, melden bronnen rondom de familie'. Maar de drempel om iets te lekken naar een juicekanaal is aanmerkelijk lager."

Het maakt volgens Duits nogal een verschil of je contact moet leggen met een redactie, of dat je even snel een Instagramberichtje kunt versturen naar bijvoorbeeld @lifeofyvonne. "Niet alleen mensen uit de omgeving van de BN'ers, maar ook medewerkers van ziekenhuizen, vliegtuigmaatschappijen, noem maar op, kunnen zo heel eenvoudig informatie delen."

"Dat we in een tijdperk leven van constante surveillance, wordt door juicekanalen heel erg voelbaar voor BN'ers", vervolgt de wetenschapper. "In een keer kunnen ze eigenlijk niemand meer vertrouwen, dat lijkt me extreem beangstigend."

Bekendheden hebben de roddelpers altijd nodig gehad voor het in stand houden van hun faam, benadrukt Duits. Andersom – evident – konden traditionele roddeljournalisten en paparazzi ook niet zonder BN'ers. Door de komst van social media verandert de verhouding.

Zege voor sterren

Duits: "Social media waren aanvankelijk een zege voor de sterren. Ze hadden geen fotografen of schrijvers meer nodig om een beeld van hen te schetsen. Neem Kim Kardashian bijvoorbeeld, de koningin van de selfies. Door zelf bergen foto's te maken en via haar eigen kanalen te verspreiden, had ze ultieme controle over welk beeld er van haar ontstond."

De mediawetenschapper vult aan: "Als je zelf als bekendheid een prachtige foto van je pasgeboren baby deelt, heeft een paparazzi er ook niet zoveel meer aan om je op te wachten met een fotocamera in de bosjes."

Juicekanalen hebben de macht als het ware nu weer deels terugveroverd op de BN'ers, stelt Duits. Coldeweijer is niet de enige die daarin succesvol is. Onder andere RoddelPraat, Juicechannel en Reality FBI hebben ook de nodige volgers. 

"We maken allemaal weleens fouten", zegt Duits. "We drinken een keer teveel, maken een hele foute grap. Als BN'er voel je misschien nu wel dat je niemand meer kunt vertrouwen, dat iedereen een foto of filmpje kan doorsturen als jij je een keer misdraagt." 

Met grote gevolgen misschien wel voor het beeld dat het publiek van iemand heeft: "Wat voor een paranoïde status levert dat op?"

Consequenties

Het grote aantal volgers dat Yvonne Coldeweijer heeft, maakt wel duidelijk dat er markt is voor roddels over de sterren. Iets dat we natuurlijk eigenlijk al wel wisten. Duits: "Over filmpersonages die bijvoorbeeld – in hun rol – vreemdgaan, kun je het met vrienden hebben. Het is een moreel thema. Wat vond jij daar nou van? Zo vestigen we normen, ontdekken we wat we ongepast vinden. Over BN'ers praten we op dezelfde manier."

Maar BN'ers zijn geen personages: "Daar denken we vaak niet aan. We vergeten dat het gaat om echte mensen, met echte gevoelens. Voor wie hun daden ook echte consequenties hebben."

Het publiek van een juicekanaal zoals dat van Coldeweijer is een anonieme massa. "Mensen denken dan, ze heeft al 680.000 volgers, daar kan ik ook nog wel bij. De macht van het publiek is groot, zonder publiek geen bestaansrecht. De macht van het individu daarentegen is heel klein. Toch ontslaat dat je niet van de plicht om jezelf af te blijven vragen waar de grens voor jou ligt, wat wil ik wel zien en wat niet. Welk kanaal wil ik wel volgen en welk niet?"

Nieuwsgierig naar gedrag

Psychologe Irina Poleacov noemt programma Big Brother – waarvan het eerste seizoen in 1999 op de Nederlandse televisie kwam - als een vroeg voorbeeld van hoe nieuwsgierig we zijn naar het gedrag van andere mensen.

Het programma was een hit. Meer dan 3,5 miljoen mensen keken naar de finale. "Het voelde heel snel heel normaal dat we mee konden spieken in andermans leven. Mensen die je misschien aan jezelf doen denken, of juist dingen doen die jij niet durft. Hoe doen andere mensen dingen, dat vinden we heel interessant."

Vroeger waren er in onze maatschappij veel minder opties dan nu, zegt Poleacov. Een gezin met een vader, een moeder, kinderen, dat was hoe veel mensen leefden. "De maatschappij is nu veel gedifferentieerder. Met wie je samenwoont, seks hebt, wat je kijkt op tv, welk beroep je hebt, hoe je jezelf identificeert, de mogelijkheden zijn oneindig. Daarmee is onze nieuwsgierigheid naar anderen alleen maar gegroeid. Wat gebeurt er achter de voordeuren bij andere mensen?"

Lelijke dingen

BN'ers vinden we al helemaal interessant. "Ze hebben status. En doordat we ze veel zien op tv hebben we enerzijds het gevoel dat we ze kennen, terwijl ze anderzijds een soort bewegende plaatjes voor ons zijn, geen echte mensen. Daardoor zeggen we veel makkelijker lelijke dingen over ze dan over mensen die we in het echt ontmoeten."

BN'ers, zo zegt Poleacov, worden een soort maatschappelijk eigendom. "Omdat jij die status hebt, mogen wij alles van je weten."

Daar komt nog bij dat we op social media zelf ook steeds meer van onze eigen persoonlijke verhalen delen. "Er bestaat bij veel mensen een idee dat dat helend, goed is." Privé wordt dus sowieso steeds minder privé.

Gevoel van veiligheid

Onze nieuwsgierigheid, de laagdrempeligheid van juice-kanalen, het gemak waarmee informatie non-stop op social media gedeeld en verspreid kan worden, het maakt het leven van de bekende Nederlander die hoopt ook nog een privéleven over te houden niet eenvoudiger.

"We hebben allemaal donkere kanten en dingen waar we spijt van hebben", zegt psychologe Poleacov. "BN'ers ook, naast alle andere kanten die zij ook hebben. Ook zij willen zich geliefd voelen, veilig, gekoesterd. Hun slechte kanten eruit pikken en publiekelijk belichten, staat daar haaks op. Steeds het gevoel hebben bespied te kunnen worden, doet iets met je vertrouwen in de mens en je gevoel van veiligheid."

Yvonne Coldeweijer is ook gevraagd om een reactie op dit verhaal, maar heeft ondanks meerdere verzoeken niet gereageerd.