Als tweederangsburgers opgehokt: in één jaar vijf arbeidsmigranten vermoord door huisgenoten

Ze deelden een kamer in een voormalig hotel in Rockanje: de Kroatische Damir G. en de Oekraïense Oleksandr. De twee arbeidsmigranten werkten in Nederland via hetzelfde uitzendbureau en werden door dat bedrijf in een gedeelde kamer gezet. 

Onveilig gevoel

Oleksandr voelt zich niet veilig bij zijn nieuwe kamergenoot en klaagt daarover een aantal keren bij het uitzendbureau. Damir zou te veel drinken en drugs gebruiken en zich agressief gedragen. 

De klachten van Oleksandr leiden niet tot ingrijpen en een paar dagen later loopt het uit de hand. In de nacht van 24 op 25 mei vorig jaar krijgen ze ruzie waarna Damir Oleksandr doodsteekt met een mes. Als de politie om 2 uur 's nachts daar aankomt zien ze een lichaam in één van de gangen van het complex liggen, met veel bloed eromheen en er ligt een vleesmes op de borst van Oleksandr. Iets verderop staat Damir, met bloed op zijn kleding, armen en gezicht. 

Dader eerder in de fout

De dader blijkt al eerder de fout in te zijn gegaan: op zijn vorige woonplek kreeg hij ook ruzie met een medebewoner waarna hij die ander naar de keel grijpt en meerdere malen hard slaat. De vechtpartij zorgt ervoor dat het uitzendbureau hem verplaatst naar een andere woonplek en uiteindelijk de kamer van Oleksandr.

Vandaag hoorde Damir G. zijn straf. Volgens de rechtbank was sprake van een psychotische ontregeling, mogelijk veroorzaakt door middelengebruik. G. is daardoor niet strafbaar, maar werd veroordeeld tot tbs met dwangverpleging.

Nog vier dodelijke slachtoffers

Hoe heeft dit kunnen gebeuren? Is dit een uitzondering of gebeuren dit soort ernstige incidenten vaker? RTL Nieuws probeerde daar inzicht in te krijgen via gepubliceerde uitspraken en lokale berichtgeving. 

Uit dat onderzoek blijkt dat er nog minstens vier andere dodelijke slachtoffers zijn in het afgelopen jaar, na geweldsincidenten tussen arbeidsmigranten. 

Dodelijke geweldsincidenten tussen arbeidsmigranten

• In een huisvestingslocatie voor arbeidsmigranten in Oudewater steekt een arbeidsmigrant een huisgenoot neer. Er was een al langer lopend conflict tussen de twee en dat liep uiteindelijk uit de hand. De dader krijgt uiteindelijk geen celstraf omdat het als noodweer wordt gezien. 
• Een paar dagen laten steekt een andere arbeidsmigrant in Lemmer zijn huisgenoot dood. De dader wordt veroordeeld tot zes jaar cel en TBS. Hij maakte ruzie met twee huisgenoten na veel alcohol en drugs te hebben gebruikt, waarna het slachtoffer zijn huisgenoten te hulp wil schieten maar in de borst wordt gestoken en ter plekke overlijdt. 
• In de zomer van 2022 loopt het uit de hand in Wijlre. In een appartementencomplex krijgen twee arbeidsmigranten ruzie. Ze steken elkaar dood. 

"Vijf dodelijke gevallen onder arbeidsmigranten in een jaar tijd, dat vind ik zorgelijk," zegt Masja van Meeteren, hoogleraar criminologie, "We weten niet precies wat de oorzaak is, maar het past wel binnen de context van de slechte woon- en werkomstandigheden van arbeidsmigranten in ons land."

In de afgelopen jaren verschenen verschillende alarmerende rapporten over de leefomstandigheden van arbeidsmigranten. Van Meeteren ziet ook een cocktail die voor dit soort extreme geweldsincidenten kunnen zorgen: "Vaak slechte huisvesting met te veel mensen bij elkaar, slecht arbeidsomstandigheden, onderlinge spanningen en ook regelmatig alcohol- en drugsmisbruik." 

Veel stress

Uit een onderzoek van Pharos blijkt ook dat de woon- en werkomstandigheden van arbeidsmigranten impact heeft op de mentale gezondheid van deze groep. Het geeft hen veel stress en er zijn signalen dat het gebruik van alcohol en drugs relatief hoog is onder deze groep. 

In 2020 kwam een belangrijk rapport van het Aanjaagteam Bescherming Arbeidsmigranten, onder leiding van Emile Roemer. Daarin werd een hele lijst aanbevelingen gedaan om de positie van arbeidsmigranten te verbeteren.

'Geen tweederangsburgers'

Een hele lijst aanbevelingen voor verbeteringen presenteert een speciale commissie onder leiding van Emile Roemer in 2020 aan het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. De kern van het rapport is dat arbeidsmigranten niet meer als tweederangsburgers moeten worden gezien. Een aantal belangrijke aanbevelingen uit het rapport:

• De huisvesting voor arbeidsmigranten moet beter. En gemeenten en provincies moeten beter toezien op de kwaliteit daarvan. 
• De registratie van arbeidsmigranten moet beter, zodat ook beter zicht komt op wat er fout gaat.
• Arbeidscontracten en huurcontracten moeten worden losgekoppeld, zodat arbeidsmigranten minder afhankelijk zijn van hun werkgever. 

Sinds het uitkomen van het rapport, meer dan twee jaar geleden, zijn een aantal stappen gezet. Maar in de laatste voortgangsrapportage constateert het ministerie van Sociale Zaken ook dat het ingewikkeld is om echt iets te veranderen. Het ministerie zegt begin dit jaar "dat de praktijk weerbarstig blijkt en dat de situatie van arbeidsmigranten die afhankelijk zijn van malafide werkgevers of in slechte huisvesting wonen, nog niet afdoende is verbeterd".

"Onacceptabel en Nederland onwaardig", noemen de ministeries van Binnenlandse Zaken en Sociale Zaken en Werkgelegenheid de bevindingen. "Arbeidsmigranten in Nederland worden nog te vaak behandeld als tweederangsburger."

De ministeries wijzen erop dat er gisteren een wet is aangenomen die gemeenten meer mogelijkheden geeft om huurders te beschermen. "Daarbij kunnen gemeenten voorwaarden stellen, bijvoorbeeld ten aanzien van het maximumaantal personen per kamer."

De brancheorganisatie voor uitzendondernemingen ABU zegt het 'zorgelijk en tragisch' te vinden dat mensen door geweld om het leven zijn gekomen. "Wij weten niet om welke incidenten het gaat en kunnen dus geen verdere uitspraak doen over de oorzaken en mogelijke oplossingen. We horen wel van alcohol- en drugsproblematiek bij arbeidsmigranten. Samen met Trimbos ontwikkelen we een protocol voor onze leden over hiermee om te gaan."