Tim verloor twee vrienden: praten over mentale gezondheid nog vaak taboe

Tim deelde op LinkedIn een foto van z'n vriendengroep, waarop ook zijn vrienden Ian en Martin te zien zijn. Iedereen lacht. Maar achter die lach gaat ook veel verdriet schuil. Verdriet waar niemand wat van wist. In 2016 besloot Ian uit het leven te stappen, in 2022 Martin.

"Ik vind die foto zo tekenend", zegt Tim aan de telefoon. "We lachen allemaal, maar dat zegt niets. Want twee van ons zijn er niet meer. Zoveel mensen hebben problemen die je aan de buitenkant niet ziet."

Hij kreeg ontelbaar veel lieve en steunende reacties op de post. Tegelijkertijd merkt Tim dat veel mensen zich moeilijk kunnen voorstellen dat je mentale problemen niet ziet aan de buitenkant. Of Tim en zijn vrienden echt niets hebben doorgehad, is de vraag. 'Nee', is het antwoord. "We hebben echt niets gezien."

'Hey, het is oké'

Het laat het probleem goed zien: dat jongeren een gebrek voelen aan ruimte om te praten over hun mentale gezondheid. Om daar verandering in te brengen, heeft het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) de jongerencampagne Hey, het is oké gelanceerd. Het doel hiervan is om jongeren te stimuleren meer over hun gevoelens te praten.

Het aantal jongeren met mentale klachten neemt toe, blijkt uit onderzoek van het RIVM. In totaal heeft 1 op de 3 jongeren last van psychische klachten. 50 procent van de studenten heeft last van mentale klachten. Verder valt op dat huisartsbezoek voor mentale klachten afneemt, terwijl dat niet geldt voor het aandeel jongeren dat last heeft van mentale klachten. Mogelijk komt dat doordat deze jongeren geen hulp zoeken.

Vorig jaar gepubliceerd onderzoek bevestigt dat het bergafwaarts gaat met de mentale gezondheid van jongeren. Onderzoekers hebben het over een 'ongekende daling in mentale gezondheid' in hun rapport Health Behaviour in Schoolaged Children (HBSC).

'Als je ergens mee zit, kan je het gewoon delen', zei de vriendengroep van Tim, toen Ian in 2016 uit het leven stapte. "Maar zelfs dat was niet voldoende om te doen", zegt Tim. Want vorig jaar oktober stapt Martin, een tweede vriend uit de vriendengroep, ook uit het leven. In beide gevallen zag de groep dit niet aankomen. "De situatie met Martin was identiek."

Verdrietige film

Omdat de dood van Martin nog zo kort geleden is, leeft Tim nog steeds in een soort van shock. "We leven in een soort verdrietige film. In de groep is veel wanhoop. Hebben we dan toch iets gemist met elkaar? Dat maakt me ergens ook onzeker. Zeker ik de eerste maand heb ik er niet heel goed door geslapen, het hield me heel erg bezig."

Het verdriet, de boosheid en de vertwijfeling wakkerden ook het vuur aan in de vriendengroep. Samen besloten ze om de stichting We zien mekaar op te richten. Door activiteiten en initiatieven willen ze mentale gezondheid onder jongeren beter bespreekbaar maken. "We willen het gesprek normaler te maken."

Hun belangrijkste boodschap is dat je je niet hoeft te schamen voor problemen met je mentale gezondheid. "De werkelijkheid is niet dat alles altijd goed gaat. De werkelijkheid is hard en moeilijk en daartoe moeten we ons allemaal verhouden", zegt Tim.

Zwarte rand blijft

"We lezen veel succesverhalen of verhalen van mensen die depressief zijn en zich nu weer beter voelen, maar we willen juist normaliseren dat je het soms niet weet. Dat je moedeloos bent en existentiële vragen hebt. Je hoeft daar geen oplossing voor te hebben, het mag er gewoon zijn."

"Liever", zegt Tim, "had ik het hier helemaal niet met jou over gehad, had ik gewild dat het nooit was gebeurd. De zwarte rand blijft, maar tegelijkertijd zijn we blij met alle aandacht die ervoor is."

'Gaat steeds slechter met mentale gezondheid jongeren'

Frederieke Vriends is directeur van Mind Us, ook een (nieuwe) organisatie die de mentale gezondheid van jongeren wil verbeteren. Volgens haar gaat het niet goed met de mentale gezondheid van jongeren. Eén duidelijke oorzaak daarvoor is niet te geven. "Het is een combinatie van factoren zoals de toenemende complexiteit in de samenleving. We hebben te maken met veel meer crises, hoge prestatiedruk en weinig perspectief als het aankomt op je woning en de druk van sociale media."

Om dit te verbeteren, moet er meer ruimte komen voor jongeren om te praten over hun mentale klachten. "Dat hoeft niet altijd meteen met een therapeut, maar kan ook met mensen in het gewone leven zoals een docent of een voetbalcoach of ouders en vrienden." Ook is het belangrijk dat er meer educatie komt over wat mentaal gezond gedrag is. "Het helpt bijvoorbeeld niet als je elke avond tot 1.00 uur op sociale media zit. Dat is niet goed voor je stemming."

Tot slot is het belangrijk dat er op beleidsniveau gekeken wordt of er iets moet veranderen. "Moeten we meer rekening houden met hoe keuzes uitpakken voor jongeren en studenten? Moeten we toch iets doen met sociale media? We kunnen niet alles bij de jongeren neerleggen, want dan blijft de lijn die we nu hebben omlaag gaan."