Exoten soms onterecht gehaat: 'Kunnen nuttig zijn voor onze natuur'
Bestrijden, platstampen en uitroeien. Dit zijn woorden die je vaak hoort als het om exotische planten- of diersoorten gaat. Sommige biologen denken er anders over. "Exoten kunnen ook wat toevoegen aan de natuur."
Veel mensen zullen ze herkennen: de laatste jaren zie je vaak halsbandparkieten krijsend overvliegen. Deze groene papegaaiachtige is een voorbeeld van de vele exotische soorten die zich in ons land hebben gevestigd.
Exoten zijn dieren, planten, schimmels of micro-organismen die door mensen - per ongeluk of expres - buiten hun oorspronkelijke leefgebied zijn geïntroduceerd. Exoten zijn meestal niet populair, en worden soms zelfs gehaat. Dit komt door de vervelende gevolgen die de aanwezigheid van deze soorten voor de inheemse flora en fauna kan hebben.
Baudewijn Odé, onderzoeker bij Floristisch Onderzoek Nederland, (FLORON) is een voorstander van het bestrijden van exotische soorten die zich in ons land aan het uitbreiden zijn en die een grote negatieve invloed hebben op de inheemse biodiversiteit. "Omdat sommige exoten geen natuurlijke vijanden hebben in Nederland, kunnen ze gemakkelijk invasief worden en de ruimte en het voedsel van inheemse soorten innemen, waardoor deze benadeeld worden", vertelt hij.
Nuttige exoten
Maar toch wordt er door andere experts anders over gedacht. David Thieltges, marien-ecoloog en professor bij het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee, het NIOZ, ziet ook de voordelen van sommige exotische soorten. "De exoot moet niet altijd dood," zegt hij.
Liesbeth Bakker en Wim van der Putten, onderzoekers bij het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW), zijn dat met hem eens. "Sommige exoten kunnen zelfs nuttig zijn in het leefgebied waar ze zich vestigen", zegt Bakker, die onderzoek doet naar zoetwaterplanten.
Van der Putten, onderzoeker van landplanten, ziet de schade die sommige exoten veroorzaken, maar hij denkt óók dat bepaalde exoten op de lange termijn ingeburgerd kunnen worden in de inheemse natuur. Hij spreekt van 'een evolutie' op korte termijn: "Na verloop van tijd passen inheemse insecten, schimmels en bacteriën zich aan om van de exoot te kunnen profiteren. Zo wordt de exoot minder invasief en uiteindelijk genaturaliseerd." De exoot wordt dus opgenomen in het inheemse ecosysteem.
Voorbeelden
Volgens de wetenschappers leveren de exotische soorten die hieronder beschreven staan, een positieve bijdrage aan de natuur in Nederland.
1. Japanse oester
Deze enorm grote oestersoort is ooit voor de consumptie naar Nederland gehaald. Men dacht dat deze oester zich niet kon voortplanten in het koude water van de Noordzee en de Waddenzee. Inmiddels liggen er grote riffen van deze exotische oesters in zowel de Waddenzee als in de Delta.
"In eerste instantie waren biologen bang dat deze soort de inheemse schelpdieren zou wegdrukken, maar dat is niet gebeurd. Er zijn geen inheemse schelpdieren verdwenen", zegt Thieltges. "De oesterriffen zijn een basis geworden voor de vestiging van nieuwe mosseltjes. Die vinden in zo’n rif bescherming tegen bijvoorbeeld krabben."
2. Driehoeksmossel
Deze exoot komt van nature voor in de stroomgebieden rond de Zwarte en Kaspische Zee. Bakker vertelt dat de oester een positief effect heeft op waterplanten. "Ze filteren algen uit het water als hun voedsel, waardoor het water helderder wordt en zonlicht verder door het water schijnt. Dit is in het voordeel van waterplanten die licht nodig hebben," aldus Bakker. "Deze mossel is ook voedsel voor watervogels, zoals duikeenden."
3. Het konijn
Inmiddels wordt het konijn als inheemse diersoort gezien, maar konijnen zijn oorspronkelijk uit het Iberische schiereiland naar Nederland gebracht. Inmiddels zijn konijnen heel belangrijk voor duingebieden, vertelt Bakker. "Door het eten van grassen houden konijnen vergrassing in de duinen tegen."
4. Reuzenberenklauw
Deze soort uit de zogeheten Schermbloemenfamilie is ooit naar Nederland gebracht om in de tuinen te floreren. Inmiddels is het een invasieve soort die zich sterk uitbreidt in onze streken. Omdat het bijna onmogelijk is om deze plant overal uit te roeien, vindt Van der Putten dat we op een andere manier naar deze exoot moeten kijken, door ons te richten op mogelijkheden om de planten te controleren met behulp van bodemziekten en plagen. "Deze plant heeft heel grote schermbloemen, waar heel veel insecten, zoals bijen, hommels en zweefvliegen van kunnen profiteren, dus ze hebben ook een goede functie."
