15.000 anonieme tips: burgers alert op criminele ondermijning

Voor het eerst is uitgesplitst hoeveel meldingen er gedaan worden over ondermijnende criminaliteit, op verzoek van RTL Nieuws. Het gaat dan bijvoorbeeld om een wietlucht die uit het huis van de buren komt, of een winkel waar alleen 's nachts mensen komen.

Steeds meer meldingen

In 77 gemeenten, waaronder Heerlen, Utrecht en Arnhem, is er tussen 2019 en 2021 jaar op jaar een stijging in het aantal meldingen dat gedaan wordt over ondermijnende criminaliteit. Bijvoorbeeld over wietplantages en witwaspraktijken. In Hilversum, Delft en Zoetermeer is het aantal meldingen in die periode zelfs verdubbeld.

In totaal kwamen er tussen 2019 en 2021 bijna 44.000 tips over ondermijnende criminaliteit binnen bij M., met als hoogtepunt ruim 16.000 tips in 2020. Die piek kwam mede door corona: mensen waren meer thuis. Daardoor viel ze eerder iets op in hun woonomgeving én hadden ze meer tijd om een melding te doen.

Op deze kaart kun je voor elke gemeente het aantal meldingen over ondermijnende criminaliteit per 10.000 inwoners zien:

Groeiend bewustzijn

"Ik denk dat heel veel Nederlanders niet beseffen hoe dichtbij criminele ondermijning is", zei minister Yeşilgöz-Zegerius van Justitie en Veiligheid eerder in reactie op de Onderwereldkaart van RTL Nieuws. Dat besef lijkt wel te groeien, gezien de tienduizenden anonieme tips die worden gedaan.

Anonieme tips spelen een belangrijke rol bij het bestrijden van criminele inmenging in de samenleving. Zo zijn er afgelopen november dankzij de anonieme meldingen zeker vier partijen drugs gevonden, twee drugsdealers aangehouden en twee hennepkwekerijen ontdekt. En vorig jaar werd er dankzij tipgevers voor ruim 50 miljoen euro aan hennepplanten in beslag genomen en zijn er duizend wapens van straat gehaald.

Angst voor represailles

Een succesverhaal dus, maar ook een teken dat mensen bang zijn om naar de politie te stappen. "De voornaamste reden dat mensen anoniem willen blijven, is angst voor represailles," zegt Marc Janssen van Meld Misdaad Anoniem. "Ze hebben informatie over iemand, maar als je dat bij de politie meldt, komt je naam in het dossier te staan. Mensen zijn bang dat de dader dat te weten komt en bij ze langskomt om verhaal te halen."

M. zegt er daarom alles aan te doen om de anonimiteit te beschermen. "Dat staat bij ons op de eerste plaats, boven het oplossen van de zaak. Als een melding niet anoniem te houden is, dan geven we hem niet door aan de politie," zegt Janssen.

Herleidbare informatie weglaten

"We laten alle informatie weg die op wat voor manier dan ook herleidbaar is naar de melder. Dus als iemand belt over een hennepkwekerij, dan vragen we hoe diegene dat weet. Als de melder dan zegt, 'dat ruik ik op zolder', kunnen we dat nooit in de melding zetten. Want degene over wie de melding gaat, kan daaruit opmaken dat het wel een van de buren moet zijn geweest. Dus vragen we bijvoorbeeld of de kwekerij ook van buitenaf te herkennen is, zodat de melding ook door een toevallige voorbijganger gedaan zou kunnen zijn."

Ook het motief van de melder speelt een rol bij het bewaken van de anonimiteit. "Stel, iemand meldt dat er drugs worden verhandeld en zegt dat het al zeven jaar aan de gang is. Dan vragen we altijd waarom diegene nu pas een melding doet. Als dan blijkt dat de melder en degene over wie het gaat net ruzie gehad hebben, dan is dit niet het juiste moment om te melden. Want dan wordt er toch sneller aan de melder gedacht."

Dit artikel hoort bij de Onderwereldkaart, een groot onderzoek van de onderzoeksredactie van RTL Nieuws naar criminele ondermijning in Nederlandse gemeenten. Kijk hier voor meer artikelen en uitleg bij het onderzoek.

Kerkrade aan de top

Relatief worden er in Kerkrade de meeste meldingen gedaan, 81 tips over ondermijnende criminaliteit per 10.000 inwoners. Ook andere gemeenten in Zuid-Limburg scoren hoog, net als in West-Brabant, Zeeuws-Vlaanderen en het noordoosten van Nederland.

Volgens Janssen heeft dat te maken met de drugscriminaliteit. "De helft van al onze meldingen is drugsgerelateerd. En in grensgebieden en in het zuiden, gebeurt er meer op dat vlak."

Janssen zegt dat drugscriminaliteit bovendien een onderwerp is waar burgers sneller signalen over opvangen. "Bij drugs heb je een hele keten van import en productie tot aan straathandel en alles wat ertussen zit. Daar zijn veel mensen bij betrokken, dus kan het ook op veel plekken zichtbaar worden. De kans is veel groter dat je iets ziet dat te maken heeft met drugshandel, dan dat je toevallig die ene gezochte winkelovervaller herkent."

"Wat ook meespeelt is de ons-kent-onscultuur in die regio's. Dat maakt het voor mensen toch lastiger om met naam en toenaam een melding bij de politie te doen. Mensen kennen elkaar, het zijn kleinere dorpen, dan gaan ze toch nadenken wat de gevolgen van een melding kunnen zijn."

Tips over ondermijnende criminaliteit? Deel ze hier

Heb je tips over ondermijnende criminaliteit in jouw buurt of omgeving? Deel ze hieronder via het formulier of bekijk hier hoe je op andere manieren met de redactie in contact kunt komen.