'Slaan is gaan': steeds meer schorsingen na geweld tegen docenten 

Een docent die thuis een baksteen door de ruit krijgt. Een leerling die een ijzeren staaf naar een leraar gooit. Docenten die letterlijk in de hoek worden gedreven, onder bedreiging van een mes. Het zijn excessen, maar ze staan voor een bredere ontwikkeling. Uit cijfers van de Onderwijsinpectie blijkt dat in het schooljaar 2023/2024 236 leerlingen zijn geschorst of van school gestuurd na geweld tegen een docent. Dat is een stijging van 28 procent ten opzichte van het jaar ervoor. Schorsingen om bedreiging met geweld kwamen 406 keer voor - een toename van 23 procent.

Dat laatste overkwam bijvoorbeeld Geert Datema, een ervaren praktijkdocent op het Vechtdal College in Hardenberg. Hij sprak een leerling aan die een pak cruesli had leeggegooid op de vloer van een klaslokaal. "Ruim je die troep even op?", vroeg ik. Toen zei hij dat ik mijn 'kankerkop' moest houden, anders zou hij me dood maken. Daarna herhaalde hij dat nog twee keer."

Datema wilde dat de school aangifte deed, maar dat probeerde de schoolleiding te voorkomen. ''Zij wilden niet dat die jongen een strafblad zou krijgen. Toen heb ik gezegd: zolang hij hier rondloopt, zien jullie mij niet meer.'' Uiteindelijk deed de school geen aangifte maar een melding bij de politie, en werd de leerling naar een andere school gestuurd.

Docenten verlaten onderwijs

Danielle Woestenberg, voorzitter van vakbond CNV Onderwijs, hoort dit soort verhalen regelmatig. "Het is schokkend. We zien allerlei vormen van intimidatie en doodsbedreigingen." Het voorbeeld van docent Geert Datema in Hardenberg is volgens haar typerend. "Op het moment dat een onderwijzer een grens trekt, wordt dat niet geaccepteerd."

Het geweld heeft grote gevolgen voor de sector. Uit een enquête onder 254 leraren die zijn aangesloten bij het CNV, blijkt dat ruim 40 procent met verbale of fysieke agressie te maken heeft gehad. Ruim een kwart kent collega's die van school zijn gewisseld vanwege het geweld.

Het aantal schorsingen vanwege geweld stijgt al langer. Vorig jaar berichtte RTL Nieuws al over de toename. Uit dat onderzoek bleek dat sommige docenten overwogen te stoppen. Dat is nog steeds zo, zegt Woestenberg. "Sommige leraren vertrekken definitief, anderen gaan naar een school met minder geweld. Ze verlaten scholen waar het qua gedrag lastiger is om te werken. En juist daar heb je de beste docenten nodig."

Alle ziektes komen voorbij

Een van de scholen waar zulk lastig gedrag vaak voorkomt, is praktijkschool Leerpark in de Arnhemse 'aandachtswijk' Presikhaaf. "We krijgen hier op school alles uit de wijk binnen", zegt afdelingsleider Maarten Koopman. "De schoolcultuur wordt beïnvloed door de straat. Dat betekent dat we ook te maken hebben met drugs, criminaliteit en agressief gedrag."

Geweld tegen docenten is er geen uitzondering. ''Ik heb alles al meegemaakt'', zegt leraar en mentor Sebastian Altena. "Leerlingen die aanvallen, een pen naar mijn hoofd gooien of een mes trekken. Van uitschelden kijk ik echt niet meer op, alle ziektes komen voorbij."

Tot voor kort ging de school met dat soort incidenten om zoals de meeste scholen. "Als je aan een leraar kwam, kon je vertrekken", zegt afdelingsleider Koopman. "Slaan is gaan, zeiden we."

'Je moet constant scherp zijn'

Drie jaar geleden gooide Leerpark het over een andere boeg. Als een van de eerste scholen werd de praktijkschool onderdeel van de aanpak Veilig In en Om School (VIOS) van de gemeente Arnhem. Door samen te werken met straatcoaches, wijkagenten en jongerenwerkers probeert de school dichter bij de leerlingen te staan, om crimineel en gewelddadig gedrag voor te zijn.

Dat betekent ook dat de school zelden schorst. "Altijd in contact blijven, anders verliezen we ze aan de straat", zegt Koopman. "We nemen wel maatregelen – we plaatsen leerlingen over naar een andere klas of laten ze opdrachten maken over bepaald gedrag - maar we houden ze op school. Als je leerlingen schorst, raak je ze kwijt. Slaan is nu blijven."

Die aanpak vraagt wel wat van de leraar. "Je moet constant scherp zijn", zegt Altena. "Zodra die bel gaat, moet je aan staan." Dat is nodig, blijkt wel uit sommige bedreigingen die hij te verduren kreeg. "'Ik weet waar je woont', heb ik wel eens gehoord. Of: 'Ik weet wie je kinderen zijn'. Dat is best heftig."

Toch vindt hij dat het belang van de leerlingen centraal moet blijven staan. "Natuurlijk is het erg als iemand scheldt met ziektes. Maar laten we alsjeblieft proberen daar voorbij te kijken. Als een kind van veertien zoiets doet, zit daar altijd iets achter. Ik zie agressie vooral als een schreeuw om hulp."

Verhuftering sijpelt scholen in

Demissionair staatssecretaris Mariëlle Paul (VVD), die verantwoordelijk is voor het middelbaar onderwijs, ziet het geweld op scholen als een gevolg van de verharding in de maatschappij. "Die verhuftering zien we breder, en sijpelt helaas ook onze scholen in." Paul wijst daarnaast op de rol van ouders. "Het is ook hun taak om hun kinderen aan te spreken op verkeerd gedrag."

Paul wil scholen verplichten om ieder geweldsincident te registreren, zodat ze beter zicht krijgen op het geweld en daar maatregelen tegen kunnen nemen. Maar het wetsvoorstel waarin dat moet worden geregeld, stuit op verzet bij sectororganisaties als de VO-raad en bij de Raad van State. Zij vrezen dat scholen dan vooral bezig zijn met administratieve procedures, terwijl onduidelijk is hoe dat het geweld zou verminderen.

De demissionair staatssecretaris wil ook dat alle scholen een vertrouwenspersoon aanstellen waar docenten terecht kunnen. Dat je als leraar je verhaal kwijt moet kunnen, is voor Sebastian Altena vanzelfsprekend. Op Leerpark Arnhem vinden de docenten die steun vooral bij elkaar. ''Als er een incident is geweest, zoeken we elkaar meteen op'', zegt Altena. "Wat heb je nodig? Lukt het lesgeven nog, of moet ik het van je overnemen? Je redt het alleen als je voor elkaar zorgt."