Het kabinet gaat (eindelijk) digitaal vergaderen, is dat niet wat laat?

Het ging lange tijd goed, maar sinds deze week is duidelijk dat corona ook het demissionaire kabinet niet overslaat. Na staatssecretaris Mona Keijzer, is ook Kajsa Ollongren, inmiddels oud-verkenner, besmet met het virus.

Gevolg: alle 17 fractievoorzitters die deze week op de koffie zijn geweest voor een formatiegesprek moeten zich laten testen. Veel lijsttrekkers zitten inmiddels uit voorzorg al in quarantaine.  

Opeens valt het op

De gebeurtenissen hebben ervoor gezorgd dat het kabinet onder een vergrootglas ligt, zegt Bas van den Putte, hoogleraar gezondheidscommunicatie aan de Universiteit van Amsterdam. "We zien nu dat ook ministers besmet raken. En misschien hebben zij het virus wel tijdens hun werk in Den Haag opgelopen, al zullen we dat wel nooit weten", zegt de hoogleraar.

Van den Putte vindt het niet gek dat er nu opeens verbazing klinkt. Waarom zijn ministers niet eerder digitaal gaan vergaderen? En: zijn de coronaregels wel goed nageleefd?

Niet verwonderlijk

Juist de mensen die de regels maken, moeten zelf extra goed het juiste voorbeeld geven, zegt de hoogleraar. "Het is als een arts die waarschuwt dat roken slecht is voor je gezondheid. Als de arts vervolgens zelf een sigaret opsteekt, is haar boodschap niet meer geloofwaardig."

"Dat politici zelf het goede voorbeeld geven, is ontzettend belangrijk voor je geloofwaardigheid. Helemaal nu het draagvlak voor de coronaregels steeds meer afneemt."

Dat kan beter

Ministers benadrukken dat zij tijdens de vergaderingen de coronaregels strikt naleven. Tot nu toe is na Keijzer alleen Ollongren positief getest. De overige ministers en ook premier Rutte testten negatief. 

Toch konden er dingen beter, vindt Van den Putte. "Het zou een betere indruk hebben gemaakt als de andere verkenner, Annemarie Jorritsma, direct in quarantaine zou zijn gegaan na het nieuws van Ollongren." Voor de duidelijkheid: volgens de GGD-regels hoefde Jorritsma dat niet omdat ze weliswaar wel in contact was geweest met Ollongren maar zich wel aan de coronaregels had gehouden.

Van den Putte ziet dat anders: "Als politicus moet je het net iets beter of netter doen dan de rest van het land. Ook de verkiezingsfeestjes bij sommige partijen van vorige week, verdienen geen schoonheidsprijs. De regel is dat je maar één iemand thuis mag ontvangen."

'Zeer geheim'

Dat de ministerraad lang niet online vergaderde, heeft ook te maken met iets anders: veiligheid. Premier Rutte zei eerder deze week nog dat digitaal vergaderen voor ministers of de verkenners lastig is vanwege de vertrouwelijkheid. "We doen wel veel conference calls. Maar het kabinetsoverleg heeft een staatsrechtelijk geheim karakter", aldus de premier. 

Volgens beveiligingsonderzoeker Matthijs Koot heeft Rutte daar een punt. "Wat in de ministerraad wordt besproken behoort tot het hoogste niveau staatsgeheim, de notulen ervan worden gerubriceerd als 'Zeer Geheim", zegt Koot.

Als dat maar goed gaat

Wat hij dacht toen hij hoorde dat het wekelijkse overleg van het kabinet online ging? "Heel eerlijk: ik dacht wel even: 'oh jee, als dat maar goed gaat gezien de hoge mate van vertrouwelijkheid." 

Honderd procent veiligheid bestaat namelijk niet. "Zelfs als je alle veiligheidsstappen neemt die er zijn, is er altijd een risico. Fysiek vergaderen rond een tafel is en blijft gewoon het veiligste."

Verschillen tussen vergadersystemen

Wel zijn er verschillen, zegt Koot. "Als je gebruik maakt van Teams dan communiceer je via computers van Microsoft. Een systeembeheerder daar zou in theorie het gesprek kunnen afluisteren." Want Teams biedt geen end-to-end encryptie. "Er zijn ook platforms die wel end-to-end encryptie bieden, zoals Zoom en Jitsi."

Bij end-to-end-encryptie ​kunnen uitsluitend de verzenders en ontvangers van communicatie, zoals deelnemers aan een vergadering, de inhoud van de communicatie zien. De communicatie is dan niet toegankelijk voor een systeembeheerder. Noodzakelijk als je veilig online wilt vergaderen over zeer vertrouwelijke onderwerpen, vindt Koot. "Het eist helaas wel dat alle deelnemers van de vergadering de software hiervoor op hun systeem hebben. Wie dat niet heeft, kan niet deelnemen aan een end-to-end versleutelde vergadering."

Risico blijft

De overheid maakt gebruikt van Cisco WebEx. Koot: "Ook dat systeem biedt end-to-end-encryptie, maar het is alleen veilig als alle deelnemers de software op hun systeem hebben staan." Welke servers het kabinet gebruikt voor het wekelijkse online overleg, blijft geheim.

De overleggen van de verkenners voor een nieuw kabinet zullen in ieder geval voorlopig wél gewoon fysiek blijven plaatsvinden. Het is volgens verkenner Wouter Koolmees belangrijk om elkaar in de ogen te kunnen kijken tijdens dit soort gesprekken. Koolmees verzekerde: "Maar we doen het veilig, op afstand en met mondkapjes op."