Topambtenaren verzwegen waarheid voor onderzoekscommissie toeslagenschandaal
De twee hoogste ambtenaren van de Belastingdienst en het ministerie van Financiën wisten van een explosief, geheimgehouden memo over de toeslagenaffaire, maar ontkenden dit in hun verhoren onder ede voor de Parlementaire Ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag. Uit een reconstructie van RTL Nieuws en Trouw blijkt dat het memo op 4 juni 2019 al ter sprake kwam tijdens crisisbesprekingen op het ministerie, waar beide ambtenaren bij aanwezig waren.
In dit memo dat dateert uit 2017 werd al geconcludeerd dat het stopzetten van toeslagen onrechtmatig was en dat een groep van 300 ouders zou moeten worden gecompenseerd.
Het memo, dat is opgesteld door topjuriste Sandra Palmen van de directie Toeslagen, werd in 2017 wel intern besproken maar leidde niet tot compensatie van de gedupeerde ouders. Dit herhaalde zich in 2019. In oktober 2020 kwam het memo bij toeval aan het licht, na vragen van CDA-Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt.
Besproken op ministerie
De voormalig baas van de Belastingdienst Jaap Uijlenbroek beweerde in zijn verhoor voor de ondervragingscommissie dat hij het memo 'op geen enkele manier' kende, en dat hij pas kennisnam van de inhoud door publiciteit in najaar 2020. De ambtelijke baas van het ministerie van Financiën Manon Leijten zei tegen de POK dat zij zich niet kon herinneren het memo te hebben gelezen.
Uit een reconstructie van RTL Nieuws en Trouw blijkt dat dit niet klopt. Het memo kwam op 4 juni 2019 al op tafel tijdens crisisbesprekingen binnen het ministerie over de toeslagenaffaire. Leijten las het memo, waarin wordt geconcludeerd dat 'laakbaar' is gehandeld bij het stopzetten van toeslagen voor de kinderopvang. Ook Uijlenbroek was aanwezig bij de bijeenkomst waarin het compensatie-memo werd besproken met bijna 20 ambtenaren.
Memo niet gearchiveerd
Lagere ambtenaren suggereerden na die bijeenkomst om het memo niet te archiveren. Dat is tegen de regels en betekent dat het bij latere vragen van het parlement of in Wob-procedures niet boven tafel zou komen. De ambtelijke leiding verzette zich niet tegen het voorstel het document niet vast te leggen.
In Den Haag werd in die periode gevreesd dat staatssecretaris Menno Snel de toeslagenaffaire politiek niet zou overleven als er niet snel een oplossing kwam voor gedupeerde ouders. Toch werd besloten te wachten op het advies van de commissie-Donner die de kwestie onderzocht, waardoor ouders langer in de kou bleven staan.
Intern werd toen tot op de bodem uitgezocht wat er was gebeurd met het memo en het eerdere voorstel voor compensatie. Het werd een 'aanbod' en een 'handreiking' genoemd, hoewel er in 2017 juist geen schadevergoeding is aangeboden. Hier werd niets over opgenomen in een brief naar de Tweede Kamer, waarin slechts werd gezegd 'richting een oplossing voor de ouders' te gaan werken. Door tussenkomst van een persoonlijk woordvoerder van staatssecretaris Snel werd geen melding gemaakt van het eerdere voorstel voor compensatie: "Dit hoeven we niet op te rakelen. Dat roept alleen maar vragen op."
Extern onderzoek
De kwestie van het verdwijnen van het memo-Palmen is nog altijd brisant. In het debat over het aftreden van het kabinet zeggen demissionair premier Mark Rutte en staatssecretaris Alexandra Van Huffelen na aandringen van CDA'er Omtzigt toe, alsnog een extern onderzoek te laten doen naar het in de doofpot verdwijnen van het memo.
Dit onderzoek wordt nu uitgevoerd door accountantskantoor PWC, dat de beschikking heeft gekregen over e-mailverkeer van 33 betrokken (oud-)politici en hoge ambtenaren en hen ook zal interviewen. PWC heeft in inmiddels ook om toegang gevraagd tot telefoons van betrokkenen ambtenaren en politici, zodat app-verkeer kan worden onderzocht.
Niet waarheid vertellen voor onderzoekscommissie
Voorafgaand aan het verhoor van een parlementaire onderzoekscommissie legt een getuige de eed of belofte af. Daarmee geeft hij of zij aan de gehele waarheid en niets dan de waarheid te zeggen. Liegen onder ede is strafbaar. Wanneer het vermoeden bestaat dat een getuige gelogen heeft onder ede, ofwel meineed heeft gepleegd, dan kan er aangifte gedaan worden. Het Openbaar Ministerie kan ook zelfstandig overgaan tot opsporing en vervolging.
Bron: TweedeKamer.nl
Blijft bij verklaring
Het ministerie van Financiën stelt in een reactie dat men 'geen enkele reden om te twijfelen' heeft aan de verklaringen die Leijten en Uilenbroek voor de POK hebben afgelegd over het memo-Palmen. Eerder zei staatssecretaris Van Huffelen (Toeslagen) dat de ambtelijke top 'was aangesloten' bij bij besprekingen over een feitenrelaas, waarin het memo werd genoemd.
Voormalig directeur-generaal Jaap Uijlenbroek, die tegen de POK nog zei 'op geen enkele manier' over het memo te hebben gehoord, zegt nu dat hij tijdens dat verhoor heeft geantwoord 'vanuit mijn herinneringen zoals ik die heb'. "Ik blijf bij de verklaring zoals afgelegd tijdens de hoorzitting'. Hij voegt daaraan toe: "Het lopende onderzoek van PWC zal duidelijkheid geven over wat precies is gebeurd op die dag en daarbij ook expliciteren wie bij welke overleggen aanwezig was, alsmede welke documenten daar zijn gedeeld, in welke vorm, met wie, alsmede welke betekenis daaraan is toegekend."
Geen onderzoek gedaan
Verder zegt het ministerie in een reactie 'geen signalen' te hebben dat een medewerker in 2019 heeft voorgesteld het memo niet te archiveren, hoewel een woordvoerder van de staatssecretaris Van Huffelen (Toeslagen) erkent dat hier geen onderzoek naar is gedaan. Het ministerie houdt daarnaast vol dat er geen 'relevante' informatie is achtergehouden voor de POK. Goed ingevoerde bronnen zeggen tegen RTL Nieuws en Trouw dat dit wel is gebeurd.