'Beknopt' regeerakkoord, gaat dat lukken? 'De laatste was 75 pagina's'
De nieuwe informateurs willen dat er een beknopt regeerakkoord komt. Daarin moet staan welke doelen bereikt moeten worden, op welke gebieden. Daardoor krijgt de Tweede Kamer meer invloed. Is dit baanbrekend, en belangrijker: gaat het werken? Hoogleraar staatsrecht Paul Bovend’Eert en politiek commentator Frits Wester leggen het uit.
Om maar direct duidelijk te zijn: uniek is het niet om een beknopt regeerakkoord te schrijven, zegt Bovend'Eert. "De kabinetten-Balkenende deden het ook. Die regeerakkoorden waren een stuk beknopter dan die van de voorgaande kabinetten, Paars en Lubbers. Het hoofdlijnenakkoord van het kabinet-Balkende II telde zonder financiële paragraaf slechts 13 pagina’s."
En die dunnere akkoorden zorgden er niet voor dat er grote problemen ontstonden bij een gebrek aan duidelijke afspraken. "Die kabinetten kwamen wel in de problemen, over de Uruzgan-missie, door de migratiecrisis, door Rita Verdonk en Ayaan Hirsi Ali, maar dat kwam niet doordat zaken niet in een regeerakkoord waren geregeld. Regeerakkoorden voorkomen geen crises", zegt de Nijmeegse hoogleraar.
Toch deed Rutte er in zijn daaropvolgende kabinetten weinig mee. "De kabinetten-Rutte kenmerken zich allemaal door supergedetailleerde regeerakkoorden", zegt Bovend'Eert. "Het regeerakkoord van Rutte III is 75 pagina's. Daar stond bijvoorbeeld ook iets in over een kleine spoorlijn bij Hasselt. Dat kwam doordat specialisten uit de fracties daar in werkgroepjes over onderhandelden. Die vlochten al die details erin."
Financiële paragraaf
Toch begrijpt Bovend'Eert wel dat er afspraken gemaakt moeten worden. "Je kan mensen niet op hun blauwe ogen vertrouwen. En Kaag heeft al gezegd dat ze niemand vertrouwt, alleen haar man en een paar familieleden, dus dan is het wel verstandig."
In het nieuwe beknopte regeerakkoord zal in elk geval een financiële paragraaf zitten, zegt Bovend'Eert. "Dat is de basis voor komend jaar komende jaren. Daar kan de minister van Financiën dan ook de andere ministers op wijzen als die meer geld willen."
Uiteindelijk is Bovend'Eert voorstander van beperkte regeerakkoorden. Hij wijst er wel op dat voor de uitwerking de tijd moet worden genomen.
Goed luisteren
"Als je tijdens de formatieonderhandeling besluiten neemt – in een hogedrukpanoverleg – staat allerminst vast dat je de beste oplossing bereikt. Laat ze goed naar deskundigen luisteren. En ik denk dat het heel goed zou zijn dat beleid niet alleen op ministeries wordt gemaakt, maar dat het juist door het parlement en deskundigen moet worden gemaakt."
Uiteindelijk relativeert de hoogleraar de waarde van regeerakkoorden. "Na twee jaar is al het beleid al uitgevoerd. Of de omstandigheden in een land of in de wereld zijn zo erg veranderd, dat je er niets meer aan hebt. Dat zag je in het verleden ook vaak. Dan werd tussentijds nieuw beleid bedacht. Dan heb je niets meer aan dat regeerakkoord."
Frits Wester: 'Beetje onontgonnen terrein'
Politiek commentator Frits Wester: "Oud-premier Ruud Lubbers omschreef een regeerakkoord destijds als 'gestold wantrouwen'. Hoe minder je elkaar vertrouwt, hoe dikker het wordt, zou je dan zeggen. Dat belooft dan weinig goeds als je aan zo’n akkoord moet gaan werken met Sigrid Kaag die zegt alleen haar man en kinderen te vertrouwen. Voordat je het weet heb je dan weer een regeerakkoord zo dik als een ouderwets telefoonboek", aldus Wester.
"Maar toch zal het zo’n vaart niet lopen, denk ik. De wil om echt tot een hoofdlijnenakkoord te komen is er, om zo ook de Tweede Kamer meer ruimte te geven in het debat. Daarnaast is het de bedoeling dat de bewindslieden van een nieuw kabinet dat akkoord verder concreet gaan uitwerken, in iets van werkplannen en afspraken. Het is een beetje onontgonnen terrein dat een kans moet krijgen."