Volgen veel meer bedrijven Unilever naar het buitenland? Kleine kans
Het vertrek van Unilever naar Londen en het dreigement van Shell-topman Van Beurden dat voorbeeld eventueel te volgen, heeft de discussie over het Nederlandse vestigingsklimaat weer nieuw leven ingeblazen. Moeten we bang zijn dat er meer bedrijven volgen?
Als we op de harde cijfers afgaan, dan valt dat enorm mee, blijkt uit een brief die minister Eric Wiebes (Economische Zaken & Klimaat, VVD) deze week naar de Tweede Kamer stuurde. Met hulp van het Netherlands Foreign Investment Agency (NFIA) werden in de afgelopen jaren juist flink wat bedrijven verleid en geholpen naar Nederland te verhuizen.
Goed voor miljarden aan investeringen
In de jaren 2016 tot en met 2019 kwamen 1.476 bedrijven naar Nederland en samen zijn die bedrijven naar eigen zeggen goed voor 47.987 banen en investeringen voor opgeteld 10,56 miljard euro.
Daar zit ook de 'brexitbuit' in, bedrijven die vanwege het vertrekt van het Verenigd Koninkrijk uit de EU hun hoofdkantoor naar Nederland hebben verplaatst. In verhouding gaat het om een kleine hoeveelheid: 140 bedrijven, samen goed voor 4.216 banen en 375 miljoen aan beloofde investeringen.
"Nederland staat altijd hoog op lijstjes over het vestigingsklimaat", constateert vertelt Arjan Lejour, professor Belastingen en overheidsfinanciën aan de Universiteit Tilburg en werkzaam voor het Centraal Planbureau (CPB). Of het vestigingsklimaat van een land gunstig is, daar is lastig grip op te krijgen, waarschuwt hij wel. "Want wat maakt een land nu aantrekkelijk?"
Goed bereikbaar en opgeleid
Afgaand op de verschillende lijsten die de ronde doen, staat Nederland er goed voor. "We staan altijd in de top tien, omdat we goed scoren op het gebied van bereikbaarheid, het opleidingsniveau, hoe goed de bevolking Engels spreekt en de stabiele overheid", vertelt Lejour. "En ook als je kijkt naar wat er binnenkomt en weggaat, dan zit het wel goed met de trek naar Nederland."
"“Alleen het hoofdkantoor is niet zo erg, als de rest maar blijft"
Stel dat Shell Unilever volgt, dan is de belangrijkste vraag: gaat alleen het hoofdkantoor of verdwijnt er meer? "Alleen het hoofdkantoor is niet zo erg, als de rest maar blijft", verwijst Lejour naar Unilever, waarvan de fabrieken en de onderzoeksafdeling in Nederland blijven. Dat zal ook gelden voor de raffinaderijen van Shell, verwacht hij.
Aparte gevallen
De twee bedrijven zijn gevallen apart, door hun duale bedrijfsstructuur. Omdat de bedrijven twee soorten aandelen hebben, gelden ook twee belastingregimes over het uitbetalen van dividend: in Nederland geldt een tarief van 15 procent, in het Verenigd Koninkrijk hoeft geen belasting betaald te worden.
Als je de dividendbelasting buiten beschouwing laat, zijn er 'genoeg fiscale faciliteiten' om bedrijven te lokken, vertelt Hans Schenk, kroonlid van de SER en emeritus hoogleraar economie aan de Universiteit Utrecht. "Qua fiscaliteit zitten we redelijk goed",valt Lejour hem bij.
Dat blijkt ook uit de cijfers van Wiebes. "Nederland heeft relatief meer hoofdkantoren dan andere landen", schrijft hij. Vaak gaat het weliswaar om hoofdkantoren op papier, maar ze zorgen wel weer voor veel werk voor topadvocaten en topadviseurs aan de Zuidas, aldus Schenk.
"Nederland heeft relatief meer hoofdkantoren dan andere landen"
Of de aanwezigheid van veel hoofdkantoren echt toegevoegde waarde biedt, is niet duidelijk. In opdracht van de Tweede Kamer werd dit onderzocht door een commissie onder leiding van topambtenaar Bernard Ter Haar.
Die kon de vraag alleen niet beantwoorden, omdat bedrijven geen toestemming gaven aan de commissie om hun financiële gegevens te gebruiken. Daarom is het niet te controleren wat de aanwezigheid van hoofdkantoren oplevert aan belastinginkomsten.
Een verhuizing van 'vlaggenschip' Shell, zoals werkgeversvoorman Hans de Boer het bedrijf omschrijft, zal daarom hooguit gevolgen hebben voor de 'uitstralingsfactor', aldus Lejour. "We zien andere bedrijven, zoals Uber en Booking.com, die hier ook komen", voegt hij toe.
Hij vraagt zich ook af of Shell überhaupt wel wil verkassen, iets waar topman Ben van Beurden onlangs mee dreigde in Het Financieele Dagblad. "Dat komt eens in de zoveel jaar terug, dat ze het overwegen."
Droevig
Een vertrek van Shell zou wel 'droevig' zijn, vindt Schenk, maar dan vooral omdat Nederland geen invloed meer kan uitoefenen op de koers van het beleid.
Bij een vertrek verliest Nederland de mogelijkheid om invloed uit te oefenen op het klimaatbeleid van Shell, legt hij uit. Die bemoeienis is ook in het belang van Shell, dat zich vanwege klimaatverandering zal moeten aanpassen om over dertig, veertig jaar nog te bestaan.
Verlaag belasting op arbeid
Als de overheid iets wil doen om bedrijven te verleiden naar Nederland te komen, dan kan het beter de belasting op arbeid verlagen, bevestigt Wiebes verder. De belastingen die werkgevers betalen voor arbeid zijn één van de belangrijkste knelpunten van het huidige belastingstelsel, concludeerde het ministerie van Financiën onlangs.
