Lasten voor gezinnen bij bijna alle partijen omlaag, voor bedrijven juist omhoog
De lasten voor gezinnen gaan bij de meeste politieke partijen omlaag, blijkt uit een analyse van hun verkiezingsprogramma's. Die voor het bedrijfsleven gaan juist omhoog, blijkt uit doorrekeningen van het Centraal Planbureau (CPB). Aan die traditie deden veel partijen overigens niet mee.
Het CPB is daar ook kritisch op. "De doorrekening zorgt ervoor dat politieke partijen hun plannen concreet maken en legt iedereen langs dezelfde meetlat", schrijft de onafhankelijke instelling. Door er niet aan mee te doen, is het moeilijker om partijen met elkaar te vergelijken.
De plannen van de partijen die hun programma's wel lieten doorrekenen, pakken qua lasten gunstig uit voor gezinnen. De lasten stijgen minder hard bij VVD, D66, JA21 en SGP dan ze zouden stijgen als er geen nieuw beleid komt, het zogeheten basispad. Bij sommige partijen - GroenLinks-PvdA en ChristenUnie - dalen ze zelfs. Alleen bij Volt en het CDA gaan de lasten voor gezinnen omhoog.
Verder valt op dat bijna alle partijen die aan de doorrekening meedoen de lasten voor bedrijven willen verhogen. Alleen de plannen van Volt en JA21 zorgen ervoor dat bedrijven minder belasting hoeven te betalen. Zelfs bij de VVD, toch de partij voor ondernemers, stijgt het bedrag dat dankzij bedrijven de schatkist invloeit.
Ook de lasten op inkomen en arbeid gaan bij de VVD omhoog, net als bij het CDA, JA21 en SGP. Hier moet wel bij aangetekend worden dat de lasten minder hard stijgen in de plannen van VVD, CDA en SGP dan ze zouden stijgen dan wanneer de al gemaakte plannen - van het huidige kabinet - gewoon worden uitgevoerd.
De plannen van D66, GroenLinks-PvdA, ChristenUnie en Volt zorgen voor belastingverlichting bij werkenden.
Belasting op vermogen omhoog
Het omgekeerde gebeurt min of meer als gevolg van de plannen op vermogens en winst. De VVD laat deze ongemoeid, bij JA21 en SGP gaan de belastingen hierop juist omlaag. Als D66, GroenLinks-PvdA, CDA, ChristenUnie en Volt het voor het zeggen krijgen, gaan de belastingen op vermogen en winst (fors) omhoog.
Uit de analyse van het CPB blijkt verder dat de armoede bij bijna alle partijen daalt. Bij GroenLinks-PvdA, ChristenUnie en Volt halveert het aantal Nederlanders dat in armoede leeft zelfs, van 800.000 naar 400.000.
De tijd van forse overheidsuitgaven is als het aan de meeste partijen ligt wel voorbij. Bij de meeste partijen wordt er in de komende jaren niet meer geld uitgegeven dan nu al gepland is. De meeste partijen zorgen er zelfs voor dat de overheidsfinanciën er beter voor komen te staan.
Aandacht voor bestaanszekerheid
Dat is vooral terug te zien in het begrotingstekort. Dat zal in 2028 onder de 3 procent liggen, de Europese begrotingseis. Stel dat al het huidige beleid wordt uitgevoerd, het zogeheten basispad, dan zou dit tekort oplopen tot 3,6 procent. "Bij ongewijzigd beleid nemen de overheidsuitgaven 40 miljard toe", aldus Pieter Hasekamp, directeur van het CPB. Dat komt onder meer omdat de zorg en defensie-uitgaven toenemen.
Een van de belangrijkste thema's deze verkiezingen, bestaanszekerheid, komt ook vaak terug in de programma's. "Er gebeurt veel op koopkracht, voornamelijk bij lage inkomens. Dat zie je bij alle partijen die laten doorrekenen", zegt Hasekamp.
Al jaren daalt het aantal partijen dat hun programma's laat doorrekenen. In 2017 deden elf partijen nog aan deze gewoonte mee. Bij de vorige verkiezingen in 2021 waren dat er nog tien: VVD, CDA, D66, GroenLinks, SP, PvdA, ChristenUnie, SGP, Denk, 50PLUS. Ten opzichte van deze lijst ontbreken dit jaar de SP en Denk.
Dat bij lange na niet alle partijen hun verkiezingsprogramma's hebben laten doorrekenen is een gemis, zegt Roel Schreinemachers, politiek verslaggever bij RTL Nieuws. "Want ook al is deze doorrekening niet perfect, het maakt het wel mogelijk om de programma's van verschillende partijen te vergelijken", legt hij uit. "En het voorkomt tevens dat politici beloften doen die ze eigenlijk niet waar kunnen maken."
