70.000 extra vluchten op Schiphol zijn niet zomaar geregeld

Demissionair minister Mark Harbers maakte gisteren bekend dat hij zijn plan opschort om het vluchtplafond volgend jaar van 500.000 naar 460.000 te verlagen. Harbers zwichtte onder druk van de Verenigde Staten en de Europese Commissie. 

Die protesteren fel tegen de manier waarop Nederland wil regelen dat het aantal vluchten van en naar Schiphol omlaag gaat in 2024. In navolging van vliegmaatschappijen betogen de VS en de EU dat Nederland hiervoor niet de juiste procedure volgt. 

De Europese Commissie dreigde per brief zelfs met een inbreukprocedure, bedoeld om lidstaten die zich niet aan het Europese recht houden weer in het gareel te krijgen. Zo'n procedure kan uiteindelijk leiden tot dwangsommen of zelfs boetes. Deze variëren van maximaal een kwart miljoen dwangsom per dag dat Nederland de Europese wet overtreedt, tot een boete van minimaal 3,9 miljoen euro. 

Krimpplan in de ijskast

Nederland kwam hierdoor zo 'geïsoleerd' te staan, dat Harbers stap één van zijn plan om Schiphol te laten krimpen voorlopig 'on hold' zet. In ieder geval tot de Hoge Raad uitspraak doet in de juridische procedure die de luchtvaartsector startte tegen zijn plan. 

Deze uitspraak wordt pas in de loop van volgend jaar verwacht. Harbers gaat uit van het tweede kwartaal van 2024. Mogelijk wordt iets eerder. De Hoge Raad heeft een verzoek gehonoreerd om de zaak met spoed te behandelen, laat een woordvoerder weten. 

Gevolg hiervan is dat er volgend jaar in de zomer meer gevlogen mag worden dan nu is gepland. Maar hoeveel vluchten er echt bij kunnen, is onduidelijk. Belangenorganisatie Barin gaat uit van een totaal van 500.000, vertelt voorzitter Marnix Fruitema. "Het eerder afgesproken aantal."

Personeelstekort spaak in het wiel

Maar Schiphol, dat het allemaal mogelijk moet maken, ging eerder uit van 483.000 slots. Dat is jargon voor de start- en landingsrechten, die worden verdeeld door slotcoördinator ACNL. De luchthaven hanteert dit aantal om problemen op de luchthaven door bijvoorbeeld personeelstekorten te voorkomen. 

Dat heeft te maken met de onstuimige groei van het vliegverkeer na de grote dip tijdens de coronacrisis. De coronacrisis leidde er overigens nog toe dat het vluchtplafond van 500.000 vorig jaar bij lange na niet werd gehaald: er werden 430.500 vluchten uitgevoerd. 

De personeelstekorten zijn een 'factor van betekenis', waarschuwt Harbers ook in zijn brief. Zonder genoeg personeel kunnen de 'extra' vluchten niet worden uitgevoerd. En er zijn nogal wat mensen nodig om passagiersstromen op Schiphol in goede banen te leiden. In de komende weken hoopt Schiphol hier een plan van aanpak voor te maken. 

De extra vluchten moeten bijvoorbeeld begeleid worden door Luchtverkeersleiding Nederland (LVNL), dat al jaren een tekort aan luchtverkeersleiders heeft. Die instantie heeft tijd nodig om door te rekenen "hoe dit besluit veilig kan worden ingepast in de dagelijkse operatie voor afhandeling van het vliegverkeer", laat een woordvoerder weten. 

Veel gevraagd van luchtverkeersleiding

Dat inpassen zal beslist niet vanzelf gaan, blijkt uit reactie van de instantie. "Het afgelopen jaar is er al veel extra inzet gevraagd van de medewerkers om de operationele effecten door te rekenen op de effecten van de krimp van Schiphol", meldt de woordvoerder. "Luchtverkeersleiders hebben daartoe veel vrije dagen ingeleverd."

De marechaussee en douane laten weten dat zij hun bezetting toch nog niet had afgeschaald, en daarom geen problemen verwachten. 

Te weinig tijd

Ook bij vliegmaatschappijen voelen de krapte op de arbeidsmarkt. Het kan reden zijn om ondanks de geboden mogelijkheid toch geen extra vluchten in te plannen voor de zomer, vertelt Fruitema. "Er zullen airlines zijn die zeggen: dit is te kort dag. Dit krijgen we niet meer voor elkaar in de planning." Bijvoorbeeld omdat maatschappijen de vluchten al naar andere luchthavens hebben verplaatst, legt hij uit. 

KLM laat weten dat het pas kan gaan plannen als duidelijk is hoeveel extra vluchten het mag uitvoeren. "We kunnen er nog niet op vooruitlopen",  meldt een woordvoerder van de grootste luchtvaartmaatschappij op Schiphol. 

ILT mag niet ingrijpen

Voor de Inspectie Leefomgeving en Transport betekent het besluit van gisteren juist minder werk. Zij moeten namelijk nog langer op hun handen zitten. De toezichthouder hanteert al jaren een beleid van 'anticiperend handhaven': het door de vingers zien van geluidsoverlast. 

De toezichthouder kan naar eigen zeggen niet anders, omdat er afspraken zijn gemaakt over baangebruik op de luchthaven die niet in de wet zijn vastgelegd. In 2021 trok de ILT hier al over aan de bel in Den Haag, met een zogeheten 'signaal'. Daarin waarschuwde de toezichthouder dat het niet kan ingrijpen, met het risico op rechtszaken als gevolg.

De rechtszaken waar de ILT twee jaar geleden voor waarschuwde, zijn inmiddels werkelijkheid. Na het teleurstellende nieuws van gisteren voor omwonenden, was er vandaag een kleine overwinning. 

De stichting Recht op Bescherming Vliegtuighinder (RBV) mag namens omwonenden van Schiphol de staat aanklagen, oordeelde de Haagse rechtbank vandaag. Hiermee is de weg vrij om op 30 januari hun rechtszaak te behandelen met als inzet het terugdringen van de geluidsoverlast.