Grootverbruikers drinkwater betalen amper belasting: 'Onrechtvaardig'
Dit jaar loopt de schatkist zo'n 107 miljoen euro mis doordat bedrijven veel minder belasting over hun drinkwaterverbruik betalen dan huishoudens. Ondanks dat ze miljoenen kubieke meters drinkwater verbruiken, betalen bedrijven als Heineken en DSM maximaal 126 euro belasting per jaar. Dat moet anders, vindt een groot deel van de Kamer.
Die 126 euro is namelijk het maximale bedrag dat iedereen, huishouden of grootverbruiker, dit jaar kwijt is aan de belasting op leidingwater, afgekort Bol. Per kubieke meter water, dat is 1000 liter, betaal je dit jaar 42 cent aan je drinkwaterbedrijf, exclusief btw. Dat is tot een grens van 300 kubieke meter water.
Dat is 300.000 liter water. Ter vergelijking: per dag verbruikt een persoon gemiddeld 46,2 liter water met douchen. Om boven de grens van de Bol uit te komen, zou je in een jaar de hoeveelheid water moeten verbruiken van ongeveer 6.500 douchebeurten, oftewel ruim 17 jaar lang iedere dag douchen.
Er is een verwaarloosbaar aantal huishoudens dat aan dat verbruik komt en dus geen belasting meer hoeft te betalen als ze meer dan de 300 kubieke meter verbruiken. Dat blijkt ook uit de cijfers van de brancheorganisatie voor drinkwaterbedrijven. Een gemiddeld huishouden verbruikte ongeveer 100 kubieke meter drinkwater in 2022 en betaalt over iedere liter belasting.
Groot deel verbruik belastingvrij
Bij bedrijven ligt dat toch een stuk anders, blijkt uit berekeningen van RTL Nieuws. Van de totale waterbelastingopbrengst van 309 miljoen euro, wordt 287 miljoen opgehoest door huishoudens, ervan uitgaand dat vrijwel niemand boven de grens van 300.000 liter gaat.
Dat betekent dat het bedrijfsleven over 316 miljoen kuub water slechts 22 miljoen euro belasting betaalt. Dat komt neer op iets meer dan 7 procent van de totaalopbrengsten.
Er wordt dus maar over 61 miljoen kuub drinkwater belasting geheven, en 255 miljoen kuub blijft onbelast. Dat is water dat door grootverbruikers wordt afgenomen, die meer dan 300.000 liter per jaar afnemen.
Als ook het bedrijfsleven over zijn hele verbruik belasting zou moeten betalen, zou er 91 miljoen euro extra zijn binnengekomen in 2022. Omdat de tarieven zijn opgeschroefd sindsdien loopt dat bedrag dit jaar op naar bijna 107 miljoen euro.
Drinkwater populair bij voedingsindustrie
De industrie alleen al verbruikt 12 procent van al het drinkwater. Het overgrote deel hiervan gaat naar de voedings- en genotsmiddelensector. Dat is ook wel logisch, want bij de productie van eten of drinken is alleen drinkwater goed genoeg. Bier maken van slootwater of het wassen van groente met grachtwater is natuurlijk uit den boze.
Over hun exacte verbruik zijn bedrijven niet bepaald openhartig, staat in een rapport uit 2022 van Sterk Consulting dat werd uitgevoerd in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW).
Drinkwater in bier
Brouwerij Heineken bijvoorbeeld. Van de 86 miljoen kubieke meter water die het bedrijf in 2023 wereldwijd verbruikte, kwam ruim een derde van 'derde partijen', staat in het jaarverslag. Dat zijn vermoedelijk drinkwaterbedrijven. Wat het bedrijf in Nederland aan drinkwater verbruikt, wil Heineken niet zeggen.
Ondanks dat Heineken geen cijfers wil delen, geeft het bedrijf wel aan dat het inzet op verbetering, laat een woordvoerder weten. Bijvoorbeeld door te kijken of afvalwater nog een keer te gebruiken is voordat het geloosd wordt. Heel concreet zijn die plannen alleen nog niet.
Verbijstering in Tweede Kamer
Een groot deel van de Tweede Kamer wil dat er iets aan de belasting wordt gedaan. "Het is niet rechtvaardig dat grootverbruikers zo veel minder betalen dan gewone mensen", aldus Tweede Kamerlid Geert Gabriels (GroenLinks-PvdA). "We lopen inkomsten mis en het leidt niet tot zuinig omgaan met het schaarse drinkwater."
Belastingplafond moet eraf
Hij krijgt bijval van NSC en D66. De NSC wil dat er iets gedaan wordt aan de maximering van de belasting, laat Olger van Dijk namens die partij weten. En ook D66 wil dat er iets verandert. "Het is belangrijk om de belastingen op leidingwater eens goed onder de loep te nemen", zegt Tjeerd de Groot van D66. "De minister doet daar ook al onderzoek naar. De uitkomsten daarvan zien we graag tegemoet."
Het ministerie laat desgevraagd weten dat het onderzoek naar verwachting in mei naar de Kamer gestuurd zal worden.
"Merkwaardige situatie ontstaan dat leidingwater zwaarder wordt belast dan flessenwater."
Verbazing
Ook buiten Den Haag zorgt de belasting voor gefronste wenkbrauwen. Bijvoorbeeld bij de branchevereniging van drinkwaterbedrijven, Vewin. Sinds begin dit jaar is de verbruiksbelasting op mineraalwater afgeschaft en daardoor betaal je over leidingwater meer belasting dan over water in een fles, laat een woordvoerder weten.
Een 'merkwaardige situatie', ook al gaat het om kleine bedragen. "En dat terwijl water uit de kraan niet verpakt hoeft te worden en zonder vrachtwagenkilometers bij iedereen afgeleverd wordt", zegt zij.
Belasting staat al jaren ter discussie
De Bol is ingevoerd in 2000, als onderdeel van een groot pakket aan belastingmaatregelen. Een van de belangrijkste hiervan was het verlagen van de loon- en inkomstenbelasting. Dat scheelt natuurlijk inkomsten voor de staat, die ergens anders vandaan moeten worden gehaald.
Hiervoor werden andere belastingen verhoogd of zelfs bedacht. Daarbij lag de focus op 'vergroening' van de fiscaliteit, met andere woorden 'de verbruiker betaalt'. De Bol past naadloos in dit idee, behalve dat bedrijven dus worden ontzien.
Als reden hiervoor werd aangevoerd dat vooral werknemers profiteerden van de belastingverlagingen en dat het bedrijfsleven hier niet voor op zou hoeven te draaien. In 2014 werd het belastingvoordeel voor bedrijven bijna afgeschaft door de Tweede Kamer, staat in het eerder genoemde rapport.
Dat ging te elfder ure niet door, onder meer omdat gevreesd werd dat grote verbruikers hun drinkwater dan zelf zouden gaan winnen. Met het risico op verdroging en nog hogere kosten voor burgers als er minder bedrijven zijn die mee betalen.