Kabinet wil Tata versneld verduurzamen, kost miljarden
Tata Steel moet verduurzamen, liefst in een sneller tempo dan de staalfabriek nu zelf voor ogen heeft. Het kabinet trekt daarvoor flink de portemonnee. Dat bleek vandaag tijdens de presentatie van het adviesrapport dat oud-minister Hans Wijers en consultant Frans Blom opstelden in opdracht van het ministerie van Economische Zaken.
Uit het rapport blijkt dat er geen 'optimale route' is voor de verduurzaming van Tata Steel. De fabriek sluiten levert gezondheidswinst op voor omwonenden, maar ook groot baanverlies. Voor de optie 'niets doen en op deze weg doorgaan' is weer geen maatschappelijk draagvlak. Kortom, het is aan de politiek.
Haast geboden
Demissionair minister Micky Adriaansens (Economische Zaken) en staatssecretaris Vivianne Heijnen (Infrastructuur) blijken de voorkeur te geven aan 'route 3' uit het rapport: het verduurzamingsplan zoals Tata dat eind november indiende, dat dan deels hopelijk sneller kan worden uitgevoerd.
"Mij is het heel veel waard dat de mensen in die omgeving rustig kunnen slapen en dat de kinderen buiten kunnen spelen. En het feit dat dat nu zoveel zorgen geeft is niet goed", reageert Adriaansens op het rapport. "Of het met Tata ook gaat lukken zal van de komende maanden afhangen. Wie gaat wat betalen?" Er is nog wel een hoop te doen, waarschuwt zij voor te veel optimisme.
Overheidssubsidie nodig
De afweging moest ook wel rap worden gemaakt, schrijven de auteurs. Onzekerheid over de toekomst van Tata Steel leidt tot onrust bij het bedrijf en de omwonenden. Bovendien hijgen de klimaatdoelen van 2030 - waaronder een flinke CO2-reductie - in de nek van het (nieuwe) kabinet.
Het ministerie van Economische Zaken voert intensieve gesprekken met Tata Steel om tot een maatwerkafspraak te komen over de verduurzaming van de fabriek. Nu nog wordt het staal gemaakt met behulp van vervuilende kolen. Het bedrijf wil in 2030 al 'groen' staal maken, onder onder meer met behulp van waterstof. Dat is een ambitie die het bedrijf al jaren uitspreekt, maar wat niet lukt zonder overheidssubsidie.
Tata diende hier zoals gezegd in november vorig jaar nog een verduurzamingsplan voor in. Daarin pleit het bedrijf voor steun van de overheid: met de vergroening van de staalproductie zijn miljarden gemoeid. Het kabinet zou daar 0,5 tot 2 miljard euro van moeten bijdragen, bleek tijdens de presentatie van Wijers en Blom.
"Er is vrij veel onzekerheid", vertelt Weijers. "Wanneer komt die waterstof beschikbaar? Hoe snel kan je windparken op zee aanleggen? Hoe snel gaan de kosten voor CO2 omhoog in de Europese markt", schetst hij enkele vraagstukken. "Je hebt een fabriek die blijft draaien, daar moet je nieuwe fabriek naast bouwen. Dat geeft veel complicaties."
Verschillende belangen
Wijers en Blom onderzochten voor de minister alternatieve scenario's voor dit plan, rekening houdende met onder meer het economisch belang van het bedrijf voor Nederland, de klimaatdoelen en de omwonenden.
Tata Steel is namelijk één van de grootste vervuilers van Nederland en dat heeft grote negatieve gevolgen voor de gezondheid van mensen die wonen in de omgeving van het bedrijf. Daarbij kan én moet het bedrijf een bijdrage leveren aan het halen van de klimaatdoelen en wil de overheid daarover afspraken maken.
In het rapport worden verschillende scenario's gewogen, variërend van niet ingrijpen tot aan volledig sluiten. Maar uiteindelijk lijkt een middenweg, waarin - eventueel versneld - wordt verduurzaamd, op de meeste vlakken het beste uit te pakken. Dat levert volgens de adviseurs 'de gewenste reductie van CO2-uitstoot en lokale overlast op per 2030.'
Geen optimaal scenario
Geen van de scenario's is echter optimaal voor alle belanghebbenden, erkennen de adviseurs. Want dat hangt af van wiens belang er zwaarder weegt.
Optimaal of niet, het demissionaire kabinet wil de optie verder onderzoeken waarin versneld wordt verduurzaamd. Daarmee gaat de overlast van Tata sneller naar beneden. Wel levert deze route een extra steunvraag van de staalfabriek op, van 10 tot 50 procent van de eerder genoemde 0,5-2 miljard.
Zonder verduurzaming geen Tata
Verduurzamen houdt, onder voorwaarden, de economische voordelen in stand, terwijl de negatieve effecten afnemen. Het is bovendien belangrijk voor de levensvatbaarheid van Tata Steel, zo werd eerder bekend, omdat de reguliere productiemethoden op termijn niet meer rendabel zijn, vanwege de hoge emissierechten die moeten worden afgetikt in Europa.
De gezondheid van omwonenden moet een centrale plek krijgen in de verduurzaming, stellen Wijers en Blom verder. Zij zien het als noodzakelijk voor het voortbestaan van de fabriek dat Tata Steel op korte termijn veel minder vervuilende en ziekmakende stoffen uitstoot.
'Tata moet beter op zijn tellen passen'
Omwonenden van Tata Steel zijn verdeeld over de toekomst van de staalfabriek. "Sluiten, onder de grond, weg ermee", zegt een inwoner tegen RTL Z. "Ik geloof niet in een duurzaam Tata Steel. Daar moeten we geen miljarden in stoppen."
Anderen zijn genuanceerder. "Sluiten gaat me te ver, maar ze moeten beter op hun tellen passen. Zorgen dat ze hun troep bij zich houden. Als ik rotzooi maak, moet ik het ook zelf opruimen."
En een derde: "Tata biedt veel werk aan de mensen in de regio en er worden technische innovaties gedaan. Wat dat betreft is de fabriek wel belangrijk." Hij ziet de overstap op groen staal wel gebeuren. "Maar ik betwijfel of het gebeurt op de afgesproken datum."