Geen 2, maar 4 nieuwe kerncentrales? 'Nog veel onzeker'

1. Hoeveel kerncentrales heeft Nederland op dit moment?

De enige werkende kerncentrale in Nederland is die in het Zeeuwse Borssele. Deze centrale werd in 1973 in gebruik genomen en heeft een elektrisch vermogen van 485 megawatt elektriciteit (zo'n 3 procent van het jaarlijks energieverbruik in Nederland).

Kerncentrale Borssele zou in 2033 sluiten, maar om de klimaatdoelen te halen, besloot het huidige, demissionaire kabinet om de centrale langer open te houden. Dat vergt nog wel onderzoek: iedere tien jaar wordt verplicht gecontroleerd of het nog wel veilig en verantwoord is om de kerncentrale draaiende te houden.

2. Wat wil het nieuwe kabinet?

Allereerst dat de kerncentrale in Borssele openblijft en dat de bouw van twee kerncentrales die het demissionaire kabinet had gepland, wordt doorgezet. Daarbovenop moeten nog twee extra kerncentrales komen, waarbij 'ook de mogelijkheden voor meerdere kleine centrales worden betrokken', staat in het hoofdlijnenakkoord tussen de PVV, VVD, NSC en BBB.

De vier formerende partijen willen dat de overheid bijdraagt aan de bouw van kerncentrales 'met publiek-private samenwerking en kennisontwikkeling'. Hiervoor wordt tot en met 2035 in totaal 9,5 miljard euro gereserveerd, blijkt uit de budgettaire bijlage. In het vorige coalitieakkoord was al 5 miljard uitgetrokken voor de bouw van twee nieuwe kerncentrales, waarmee nu opgeteld 14,5 miljard euro is gereserveerd.

3. Wat kost een nieuwe kerncentrale?

Een exact bedrag is niet te noemen, maar een indicatie zijn de twee nieuwe kerncentrales die momenteel in het Verenigd Koninkrijk worden gebouwd. De kosten van deze centrales bij Hinkley Point in Somerset waren oorspronkelijk geraamd op 18 miljard pond (zo'n 21 miljard euro), maar inmiddels gaan de ontwikkelaars door kostenoverschrijdingen en inflatiekosten uit van een bedrag dat kan oplopen tot 46 miljard pond (zo'n 53 miljard euro).

"Als je vier nieuwe kerncentrales wilt bouwen, moet je dus denken aan minstens 100 miljard euro", zegt kernfysicus en emeritus hoogleraar Wim Turkenburg. "Dan is 14 miljard euro een start, maar de vraag is vervolgens: hoe dan verder? Dan is vooral belangrijk wie de eigenaar wordt van die kerncentrales. En of banken of misschien energiebedrijven bereid zijn om te investeren."

4. Hoe lang duurt de bouw van een kerncentrale?

Het jaartal dat door het vorige kabinet meermaals is genoemd, is 2035. Maar experts zijn het er wel over eens dat dit jaartal vrij optimistisch is. De beoogde bouwduur van de centrales bij Hinkley Point was bijvoorbeeld tien tot twaalf jaar (na jaren van voorbereiding). Maar inmiddels is duidelijk dat het vanwege technische problemen zeker drie jaar langer zal duren. Ook de bouw van de Franse kerncentrale bij Flamanville liep vijf jaar vertraging op en pakt tweemaal zo duur uit.

Ook rond de beoogde kleinere kerncentrales (SMRs) die het nieuwe kabinet wil onderzoeken, hangt veel onzekerheid. "Het is op dit moment onduidelijk of dat technologisch iets wordt", zegt klimaatwetenschapper Heleen de Coninck. "Zeker is dat de bouw van welke type kerncentrale dan ook een lange tijd gaat duren."

5. Hoe groot is de kans dat die nieuwe kerncentrales er komen?

Hoe concreet de bouwplannen van het nieuwe kabinet zijn, moeten we afwachten. Het gaat voorlopig nog om een hoofdlijnenakkoord tussen vier formerende partijen, zonder een gedetailleerde planning. Het ligt in de lijn der verwachting dat eerst moet worden berekend hoe en of de investeringskosten kunnen worden terugverdiend. 

Turkenburg: "De kerncentrale in Borssele heeft zich terugverdiend, maar of dat bij eventuele nieuwe kerncentrales ook lukt, is een groot vraagstuk. Daarom zijn energiebedrijven terughoudend, zij zien dat zon en wind gratis zijn. Het huidige marktmodel maakt het voor energiebedrijven niet aantrekkelijk om te investeren in kernenergie. Dan moet je concluderen dat er veel wensdenken zit in de kabinetsplannen."

De Coninck zegt geen uitgesproken voor- of tegenstander te zijn van kernenergie. "Nederland heeft het niet echt nodig in onze eigen energiemix. De vraag is dan of deze investeringen doelmatig en efficiënt zijn. Veel is nog onzeker omdat studies naar vier nieuwe kerncentrales nog zijn niet gedaan. Al ben ik er wel een beetje bang voor, zeker nu de kosten van hernieuwbare energiebronnen hard dalen. Maar als je uiteindelijk besluit dat je er miljarden instopt, moet je ook als publieke opinie omslaat volhouden. Anders is het weggegooid geld."