Steeds kleiner deel werknemers valt onder cao: 'Geen sprake van opdoeken'
Het percentage werknemers dat onder een collectieve arbeidsovereenkomst (cao) valt is de laatste jaren gedaald. Hoe erg is dat? Acht vragen en antwoorden.
1. Wat is een cao eigenlijk?
Niet alle werknemers vallen onder een cao, voor sommigen gelden andere afspraken, zoals een arbeidsvoorwaardenregeling. En voor zzp'ers, die geen werknemers zijn, is er helemaal geen cao.
2. Er vallen relatief steeds minder werknemers onder een cao, wat is er aan de hand?
3. Gaat de daling in de toekomst doorzetten?
4. Hoe erg is het dat er relatief minder werknemers onder een cao vallen?
Op zich is dat niet zo heel erg, zegt Van der Velde. "Wat we niet willen is dat er een probleem ontstaat op de langere termijn. Als het percentage werknemers dat onder een cao valt steeds verder naar beneden gaat, dan is dat ongunstig." Cao's zorgen volgens hem namelijk voor arbeidsrust; er zijn immers voor een bepaalde tijd arbeidsvoorwaarden afgesproken. Ook zorgen ze voor een rechtvaardige positie van werknemers, omdat werknemers met een gelijke functie ongeveer gelijk worden betaald. Bovendien staan werknemers met zijn allen sterker dan in hun eentje.
In een sector als ICT zullen de lonen niet tot de laagste in Nederland behoren, zodat het voor die sector misschien niet zo erg is als daar relatief weinig werknemers onder een cao vallen, vult Ton Wilthagen, hoogleraar Arbeidsmarkt aan Tilburg University, aan. Maar ook daar speelt dat er op een bepaald moment problemen kunnen ontstaan als je bij de ene baas meer geld krijgt dan bij de andere. "Je kunt wel een goede ICT 'er zijn, niet iedereen is ook een goede onderhandelaar", zegt Van der Velden.
5. Is een arbeidsvoorwaardenregeling beter dan een cao?
6. Worden cao's altijd voor veel werknemers afgesloten?
Er zijn veel verschillende cao's en die verschillen ook in grootte. De grootste in Nederland is die van Verpleeg-, Verzorgingshuizen en Thuiszorg, met 470.000 werknemers, zegt Wilthagen. Maar er zijn ook hele kleine cao's: zo vallen er maar 140 werknemers onder de cao Orgelbouw.
7. Hebben grote bedrijven altijd een eigen cao?
Een cao kan worden afgesloten voor één specifiek bedrijf, zoals Philips, of voor een hele sector, zoals Metalektro (Grootmetaal), of Schoonmaak- en Glazenwassersbedrijven. Soms hebben grote bedrijven een eigen cao, maar niet altijd. Zo vallen in Nederland de werknemers van ASML, één van de grootste bedrijven in ons land, onder de cao van Metalektro.
Een bedrijf mag een eigen cao afsluiten, maar deze moet minstens zo goed zijn voor werknemers als die van de sector.
8. Wat zijn de nadelen van een cao?
Cao's zijn vaak heel gespecificeerd, aldus Wilthagen. Zo is er voor bepaalde functies een bepaald loon. Wil je als werknemers je eigen eisen stellen, dan is dat niet zo makkelijk, aldus Wilthagen. Nog een nadeel van een cao is dat je, als je in een andere sector gaat werken, daar weer een andere cao geldt. Je kunt je cao dus niet meenemen, zegt hij.
Voor werkgevers is het een nadeel dat ze een cao niet eenzijdig kunnen openbreken als het wat minder gaat, zegt Wilthagen. En buitenlandse bedrijven, die het begrip cao minder goed kennen, willen misschien niet gebonden zijn aan onderhandelingen met een vakbond, zegt hij. "Tot nu toe zijn er niet heel veel bedrijven die uit een cao willen stappen."
