Zuid-Afrika sleept Israël voor rechter om genocide: dit staat er op het spel

1. Waar wordt Israël van beschuldigd?

Volgens Zuid-Afrika gaan de acties van het Israëlische leger in Gaza verder dan het recht op zelfverdediging. Het land beschuldigt Israël ervan dat ze met de aanvallen op Gaza uit zijn op de vernietiging van het Palestijnse volk. 

Zuid-Afrika wijst daarbij in de aanklacht onder meer op het hoge dodenaantal in Gaza, de aanvallen op ziekenhuizen en de dreigementen van Israëlische politici om Gaza 'onbewoonbaar te maken' en 'alle Palestijnen weg te sturen uit Gaza'. 

Met al deze acties heeft Israël volgens Zuid-Afrika te weinig gedaan om een genocide, het uitroeien van een groep, te voorkomen. Daarom sleept het land Israël nu voor het Internationaal Gerechtshof. 

2. Waarom spant juist Zuid-Afrika deze rechtszaak aan? 

De regering van Zuid-Afrika heeft al veel langer kritiek op Israël, vertelt Afrika-correspondent Sophie van Leeuwen. De Zuid-Afrikaanse president Ramaphosa noemde Israël eerder zelfs al een 'apartheidsstaat', waarin de Palestijnen worden onderdrukt.

Van Leeuwen: ''De regeringspartij van Zuid-Afrika steunt de Palestijnse zaak al tientallen jaren. Zij vinden dat de Palestijnen in Gaza in een vorm van apartheid leven.''

De apartheid was de vorige eeuw in Zuid-Afrika het systeem waarbij zwarte Zuid-Afrikanen werden achtergesteld door en gescheiden van de witte Zuid-Afrikanen. Van Leeuwen: ''De regeringspartij trekt een vergelijking tussen hoe de zwarte Zuid-Afrikanen destijds werden onderdrukt en hoe de Palestijnen nu in Gaza moeten leven.''

Volgens president Ramaphosa kan Zuid-Afrika, met het verleden van apartheid, nu alleen maar steun geven aan de Palestijnen. Van Leeuwen: ''Die hele geschiedenis zorgt er nu voor dat Zuid-Afrika zich wil profileren als dé leider van de landen de kritisch zijn richting Israël.''

3. Hoe reageert Israël op deze aanklacht? 

Kort gezegd: woedend. De Israëlische president Herzog zei dinsdag dat er 'niets belachelijker en afschuwelijker is dan deze rechtszaak'. Maar Israël neemt de rechtszaak wel serieus, vertelt Midden-Oosten-correspondent Olaf Koens. 

Koens: ''Israël trekt zich weinig aan van wat de rest van de wereld denkt over de oorlog in Gaza. Kritiek van internationale organisaties werd de afgelopen weken aan de kant geschoven. Maar dit keer gaat Israël wel verschijnen bij het Internationaal Gerechtshof om zich te verdedigen.''

Israël zal zich beroepen op het recht op zelfverdediging, zegt Koens. ''Israël zal beargumenteren dat het in zijn recht staat, en schuift alle verantwoordelijkheid voor het leed in Gaza in de schoenen van Hamas, dat op 7 oktober Israël aanviel.''

Een woordvoerder van de Israëlische regering heeft daarnaast laten weten dat Israël zal willen aantonen hoe het land burgerslachtoffers probeert te vermijden. 

4. Wat kunnen voor Israël de gevolgen zijn? 

Zuid-Afrika zet in deze rechtszaak hoog in, vertelt Van Leeuwen. ''Het land hoopt dat belangrijke Israëlische kopstukken, zoals premier Netanyahu, worden gearresteerd én dat er een einde komt aan het geweld tegen de Palestijnen.''

Toch lijkt dat in deze rechtszaak niet op het spel te staan. Midden-Oostencorrespondent Koens: ''Het Internationaal Gerechtshof behandelt geschillen tussen landen, maar het is een papieren tijger. Zelfs als er een duidelijke uitspraak komt, dan kan Israël die alsnog naast zich neerleggen. Dat deed Rusland in 2022 ook, toen het land werd bevolen om de invasie in Oekraïne onmiddellijk op te schorten.''

Veel belangrijker is volgens Koens de reputatieschade die een uitspraak voor Israël kan hebben. Koens: ''Deze zaak past in een breder geheel, waarin we zien dat het protest tegen Israël wereldwijd toeneemt. De gevolgen van een duidelijke uitspraak van het hof, waarin Israël wordt opgeroepen om de oorlog op te schorten, kunnen het land nog verder in het nauw brengen.'' 

Het is volgens Koens dan ook de reden dat Israël er nu voor kiest om zich nu wel te verdedigen tegen de aanklacht van Zuid-Afrika. 

5. Hoe gaat de rechtszaak eruitzien? 

Deze week zijn eerst beide landen aan het woord. Donderdag mag Zuid-Afrika als eerste zijn aanklacht verder toelichten. Een dag later mag Israël een verklaring afleggen aan het hof. De rechtszaak over de vraag of Israël zich schuldig heeft gemaakt aan genocide kan jaren duren. 

Wél kan het Internationaal Gerechtshof binnen enkele weken Israël bevelen om, in afwachting van het proces, de oorlog met Hamas in Gaza te staken. Dat kan gebeuren als Zuid-Afrika het hof ervan weet te overtuigen dat de acties van Israël onder genocide kunnen vallen. 

Manifestatie voor Israël in Den Haag

Donderdagochtend willen meerdere pro-Israëlische organisaties een solidariteitsmanifestatie houden in Den Haag. Vanaf het Lange Voorhout komt er een mars richting het Internationaal Gerechtshof. De organisatie verwacht dat honderden mensen gaan meelopen, onder wie familieleden van mensen die door Hamas worden gegijzeld. Zij komen speciaal voor deze rechtszaak naar Nederland.