AI maakt opmars in spreekkamer: 'Méér dokter, minder administratie'

"De tijdswinst gebruik ik voor alle andere dingen die van mij worden verwacht", zegt Petra Kok, reumatoloog in het Reinier de Graaf Gasthuis in Delft. "Tijd die ik nodig heb om overeind te blijven door de toegenomen zorgvraag." AI levert haar meer werkplezier op en ze kan haar patiënten meer aandacht geven. "Ik ben steeds minder typist en steeds meer dokter." 

Gesprek uitschrijven

Bij ieder gesprek dat ze nu voert met haar patiënten start ze het Nederlandse programma Autoscriber op. De computer neemt het gesprek op, als de patiënt toestemming geeft ten minste. Een paar seconden na het gesprek heeft kunstmatige intelligentie het hele gesprek uitgeschreven en samengevat, inclusief het behandelplan. Daarna wordt de opname gewist. 

Kok hoeft alleen nog even te controleren of alles klopt en met een paar drukken op de knop staat alles netjes in het patiëntendossier. 

Betere zorg door minder papierwerk

Het programma is gemaakt om de werkdruk van huisartsen en artsen in ziekenhuizen te verlagen. En die werkdruk wordt voor een groot deel veroorzaakt door al het administratieve werk van artsen, zegt Kok. Omdat de arts niet het hele gesprek hoeft mee te schrijven en het daarna op de juiste manier moet samenvatten, scheelt dat veel tijd.

Maar het levert meer op dan tijdswinst. AI zorgt er ook voor dat ze betere zorg kan verlenen. "Ik kan tijdens een gesprek eindelijk kijken naar mijn patiënt, non-verbale signalen lezen en goed luisteren. In plaats van de hele tijd op de computer typen en klikken."

Honderden artsen gebruiken app

Autoscriber wordt volgens de makers gebruikt door 'honderden artsen' in Nederland, België, Duitsland en Zuid-Afrika. Een paar duizend artsen gaan er binnenkort mee aan de slag. Daar betalen individuele artsen zo'n 90 euro per maand voor. 

En het is lang niet de enige manier waarop artsen kunstmatige intelligentie gebruiken om de werkdruk te verlichten. 

Andere voorbeelden van AI in de zorg

Het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) had in november de primeur en zet een chatbot in om artsen te helpen met schriftelijk contact met patiënten. Als een patiënt een vraag stelt, doet de chatbot een suggestie, die de arts daarna controleert.

Ook hier is het idee: minder tijd kwijt aan administratieve taken en juist meer tijd voor patiënten die in een behandelkamer zitten.

Ook het doorgeven van gezondheidsklachten aan de huisarts, met de vraag of je nou langs moet komen of niet, kan met een AI-tool worden gedaan. 

Op basis van het invullen van een aantal vragen kan de software aan de praktijkondersteuner adviseren: deze persoon moet langskomen, met spoed of niet, of kan beter thuisblijven. Door dit systeem ontvangt de praktijk een vijfde minder telefoontjes. Het is onderdeel van een pilot van zorgverzekeraar VGZ.

Te hoge werkdruk

Het kan helpen om de werkdruk te verlichten. In 80 procent van de huisartsenpraktijken hebben ze daar last van, blijkt uit een rondgang onder huisartsen door kennisinstituut Nivel. 

Bovendien groeide het aantal huisartsenpraktijken dat geen nieuwe patiënten kan aannemen de afgelopen vier jaar van 48 procent naar 60 procent, schrijft ABN Amro in een rapport.

Ondertussen neemt de zorgvraag toe en moeten huisartsen veel tijd vrijmaken voor het papierwerk na een consult met een patiënt. Ook medisch specialisten hebben hier last van, blijkt uit een enquête door de Federatie Medisch Specialisten. Bijna de helft van hen wil de administratielast omlaag brengen om meer tijd te hebben voor de patiënt. 

Zorgen over privacy

Als er apps zijn die het contact verbeteren tussen patiënt en de arts, is dat een mooie ontwikkeling, zegt Patiëntenfederatie Nederland. Dat is de organisatie die de belangen behartigt van alle mensen die zorg nodig hebben.

"Vraag aan iedereen wat ze vervelend vinden aan een consult bij een arts, dan staat hoog op die lijst: een dokter die aan het typen is en je niet aankijkt, terwijl je juist kwetsbare verhalen deelt", zegt een woordvoerder. "Technologie die dat aanpakt en zorgt voor minder werk voor een arts, kan een goede verbetering zijn voor de zorg."

Maar, en daar komt de grote maar, dan moet er wel voldoende duidelijkheid zijn over wat er gebeurt met de data. Hoe zit het met de privacy en de veiligheid?

Geen mappen in de kast maar data op een computer

"Vroeger kwamen samenvattingen van een gesprek in een map in een kast terecht, maar waar blijven die gegevens nu? En wie heeft daar toegang toe?", zegt een woordvoerder van de belangenvereniging voor patiënten. "We vinden dat, in dit soort technologische ontwikkelingen, het perspectief van de patiënt altijd meegenomen moet worden. Niet alle innovaties die artsen helpen zijn namelijk ook automatisch goed voor de patiënt."

"Een patiënt wordt eerst om toestemming gevraagd", zegt Danny van Rijn, van Autoscriber. De arts moet een hokje aanvinken in het programma als de patiënt akkoord is. Zonder dat hokje aan te vinken, werkt het programma niet. "Dat moet bij ieder gesprek."

En de opname van het gesprek wordt direct na het gesprek gewist, zegt Van Rijn. "We werken met zulke gevoelige data, dus we willen ook graag veilig zijn." 

Nog maar één kritische vraag over app

Het enige dat wordt opgeslagen is de samenvatting, maar alleen als er toestemming is van de patiënt. En die informatie is nooit direct herleidbaar tot die patiënt.

Kok, die de app sinds november gebruikt, heeft nog niet meegemaakt dat een patiënt niet instemde. "Ik heb daar onlangs een kritische vraag over gehad, of de opnames niet werden opgeslagen. Maar dat was de eerste keer in vier maanden tijd."

AI is nog niet feilloos: je moet corrigeren 

De onderliggende technologie waar deze vorm van AI op leunt, een taalmodel, heeft nog wel een verbeterslag nodig. De app werkt niet altijd feilloos, zegt Kok.

"Je moet blijven nadenken over wat de computer uitspuugt. Je moet soms wel wat corrigeren, want ik blijf verantwoordelijk voor wat er gebeurt. Maar je krijgt wel een korte en bondige samenvatting die de lading dekt", vertelt de reumatoloog.

Meer aandacht voor patiënt

Ze haalt een praktijkvoorbeeld aan. "Een vrouw met reuma vertelde over haar klachten. Die waren stabiel. Dus hadden we een gesprek over het leven, over minder medische zaken. Uiteindelijk krijg ik dan als samenvatting: er zijn geen nieuwe medische klachten." Op die manier is iedereen tevreden. De patiënt voelt zich gehoord, de arts krijgt een korte samenvatting die medisch klopt.

Kok moest haar werkwijze wel aanpassen. En ze was huiverig of de computer goed genoeg zijn werk zou doen. Maar dat vertrouwen is er nu. "Ik word nu ontzorgd. En daar krijg je een meer relaxte dokter door. Een dokter die niet alleen naar haar computer kijkt."