Wachten op het slotakkoord: dit heeft de klimaattop ons gebracht
Een einde aan ontbossing én stoppen met buitenlandse investeringen in fossiele brandstoffen. Dat zijn de voornaamste toezeggingen op de klimaattop in Glasgow, waar vandaag een slotverklaring wordt verwacht.
De afgelopen weken hebben vertegenwoordigers van zo'n 200 landen overlegd en onderhandeld over de mogelijkheden om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5 graad.
Einde ontbossing in 2030
De eerste deal waar Nederland bij aanhaakte, werd al aan het begin van de eerste week gesloten. Honderd landen besloten toen dat er in 2030 een einde moet komen aan ontbossing. De deelnemende landen, onder andere Brazilië, Canada en Indonesië, huisvesten 85 procent van de bossen wereldwijd.
De vraag is wel hoe concreet de toezeggingen zijn. "Er zijn geen nationale beloftes en geen verplichtingen", zei Pieter Zuidema, hoogleraar tropische bosecologie aan de Wageningen Universiteit, eerder tegen RTL Nieuws. En Indonesië zei twee dagen na ondertekening al dat het akkoord 'in het geheel niet verwijst naar het beëindigen van ontbossing'.
Iets harder lijkt de belofte van Nederland om vanaf eind 2022 te stoppen met overheidssteun aan fossiele brandstofprojecten in andere landen.
Via zogeheten exportkredietverzekeringen helpt de Nederlandse overheid bedrijven die meewerken aan (fossiele) projecten in het buitenland. Deze overheidsverzekeringen bestaan omdat grote projecten in andere landen vaak niet via commerciële bedrijven te verzekeren zijn. De overheid springt dan bij.
Overheidssteun fossiele brandstofprojecten stopgezet
Ruim een kwart (26 procent) van alle lopende verplichtingen die de staat op deze manier op zich heeft genomen, draagt het stempel 'fossiel'. Dat komt neer op bijna 5 miljard euro. Lopende projecten blijven buiten schot, maar ze maken wel de omvang van de overheidssteun duidelijk.
Dit besluit is geen officieel besluit van de klimaattop, maar een groep landen die hier het voortouw in nemen, zegt klimaat- en energie-expert Dewi Zloch van Greenpeace. "Nederland moet nu echt doorpakken en samen met andere landen ervoor zorgen dat in de eindtekst van de COP26 ook echt komt te staan dat we stoppen met overheidssteun voor de fossiele industrie."
Andere deals die tijdens de klimaattop in Glasgow zijn gesloten, zijn onder andere het sluiten van kolencentrales (al doen grootverbruikers als Australië daar niet aan mee); het verlagen van de uitstoot van broeikasgas methaan met 30 procent in 2030 (ten opzichte van 2020) en het initiatief om alle nieuwe vrachtwagens en bussen die vanaf 2040 worden verkocht, op schone energie te laten rijden.
Bemoedigend statement China en VS
India, dat zich tot nu toe veelal verschool achter zijn status als ontwikkelingsland, heeft voor het eerst toegezegd in 2070 klimaatneutraal te willen zijn. Wetenschappers zijn voorzichtig positief over die toezegging.
Ook kwamen China en de Verenigde Staten met een gezamenlijk statement, waarin de landen onder andere toezegden beide stappen te ondernemen in bijvoorbeeld de transitie naar schone energiebronnen. Gezien de spanningen tussen beide landen op andere gebieden, wordt zo'n statement op een klimaattop als bemoedigend gezien.
Maar daarmee ligt er nog geen slotverklaring. En juist die slotverklaring is belangrijk: de tekst is een compromis, waar alle deelnemende landen unaniem akkoord mee moeten zijn. De deals, akkoorden en toezeggingen die hierboven beschreven staan, zijn een stuk vrijblijvender.
Is het genoeg?
De afspraken over het uitfaseren van kolen, het terugbrengen van de methaanuitstoot, het einde aan de ontbossing en de overgang naar elektrisch transport leveren maar een beetje klimaatwinst op, berekende de Climate Action Tracker.
De kloof tussen wat overheden tussen nu en 2030 doen en wat nodig is om de opwarming van de aarde tot 1,5 graad te beperken, zou met 9 procent slinken.
Duimen voor een goede afloop
De concept-slotverklaring die er nu ligt, kan op hoon rekenen van organisaties als Greenpeace en Oxfam Novib. "Dit is alleen maar een overeenkomst dat we allemaal duimen voor een goede afloop", zegt Jennifer Morgen, directeur van Greenpeace International.
"Het doel van maximaal 1,5 graad opwarming is nog steeds ver uit zicht", zegt klimaatexpert Hilde Stroot van Oxfam. "In de onderhandelkamertjes van Glasgow is de crisis nog niet voelbaar."
Voor ontwikkelingslanden die nu al te maken hebben met de gevolgen van klimaatverandering, is het bittere noodzaak dat er harde financiële toezeggingen worden gedaan in de slotverklaring. De 100 miljard euro die zij tussen 2020 en 2025 jaarlijks van de rijke landen zouden moeten krijgen, wordt nu al niet gehaald.
Onderhandelen over slotverklaring
Zij willen dat westerse landen hun verantwoordelijkheid nemen en concrete stappen zetten tegen klimaatverandering. Ook zou er een loss and damage regeling moeten komen, een financiële regeling voor al geleden klimaatschade.
De VS en de EU zien dat niet zitten; zij zijn bang dat ze aansprakelijk worden gesteld en daardoor met hoge kosten te maken krijgen. Traditionele olielanden als Saudi-Arabië zijn mordicus tegen het uitfaseren van fossiele brandstoffen; dat de term überhaupt genoemd wordt in de concept-slotverklaring is een unicum.
Kortom: iedereen heeft andere belangen en wensen. Over de precieze inhoud van de slotverklaring wordt dan ook tot op het laatste moment onderhandeld en overlegd.
Nachtwerk
Sterker nog: op eerdere klimaattoppen gingen de onderhandelingen geregeld een paar dagen langer door, zoals vorig jaar nog, in Madrid. Maar de Britse minister Alok Sharma, die de COP26 voorzit, was woensdagavond hoopvol: "Het is nog steeds mijn bedoeling om deze top aan het einde van vrijdag af te kunnen sluiten."